Geçici İş Göremezlik Nedir?

Geçici İş Göremezlik nedir, kimlere ödenir, nasıl alınır? Hastalık, iş kazası, meslek hastalığı ya da analık nedeniyle çalışamadığınız günler için SGK tarafından verilen geçici iş göremezlik ödeneği (diğer adıyla rapor parası) gelir kaybını kısmen karşılar. Ayakta tedavide günlük kazancın üçte ikisi, yatarak tedavide yarısı oranında ödenir.

Bu rehberde adım adım şunları bulacaksınız:

• Şartlar: en az 90 gün prim, istisnalar.
• Rapor nasıl alınır ve işverene bildirim.
• Hesaplama: son aylık kazanç, ilk 2 gün kuralı, iş kazasında ilk günden ödeme.
• Ödeme ne zaman yatar, nasıl sorgulanır.

Kafanızdaki “rapor parası ne kadar, nasıl hesaplanır?” gibi soruları basit örneklerle açıklayacağız. Başlamadan önce kavramı netleştirelim: Geçici İş Göremezlik.

Geçici iş göremezlik nedir?

Geçici iş göremezlik, bir çalışanın hastalık, iş kazası, meslek hastalığı veya doğum gibi nedenlerle belirli bir süre işini yapamayacak duruma gelmesidir. Sigortalı çalışan, bu sürede iş yerinde çalışamaz ve normalde aldığı ücretten mahrum kalır. Ancak bu sürede çalışana, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından belirli şartlar altında geçici iş göremezlik ödeneği ödenir. Genellikle "rapor parası" olarak da bilinir. Yani çalışanın sağlık sorunları nedeniyle işe gidemediği süre boyunca kaybettiği geliri telafi etmek amacıyla bu ödenek verilir.

Geçici iş göremezlik türleri

Geçici iş göremezlik türleri, yaşanan sağlık sorununun kaynağına göre dört ana başlıkta toplanır. Her bir türde hem raporlama hem de ödeme şartları farklılık gösterebilir.

İş kazası nedeniyle geçici iş göremezlik

İş kazası nedeniyle geçici iş göremezlik, sigortalının iş yerinde veya işyeri dışında işverenin işleri sırasında geçirdiği kaza sonrası ortaya çıkar. Bir çalışan iş kazası geçirip doktor raporu ile iş göremez durumda kalırsa, bu süre boyunca iş kazası geçici iş göremezliği sayılır. SGK, iş kazasından kaynaklanan aralarda genellikle ilk günden itibaren ödenek öder. Burada önemli olan, iş kazasının resmi olarak bildirimi ve hekimin verdiği raporun geçerliliğidir.

Meslek hastalığı nedeniyle geçici iş göremezlik

Meslek hastalığı nedeniyle geçici iş göremezlik, çalışanın işyerindeki çalışma şartları nedeniyle hastalanması durumudur. Kimyasal, biyolojik veya fiziksel etkenlerin uzun süreli etkisi ile oluşan rahatsızlıklarda çalışan iş yapamaz hale gelebilir. SGK, burada da meslek hastalığı teşhis raporu ve sağlık kurulu raporunun ardından iş göremezlik ödeneği öder. Meslek hastalıkları genellikle uzman doktor ya da sağlık kurulu raporu ile belgelenir.

Hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik

Hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik, çalışanın iş dışında yaşadığı bir hastalık ya da sağlık sorunu nedeniyle işe devam edememesi durumudur. Soğuk algınlığı, grip, ameliyat ya da başka bir hastalık sonucu hekimin uygun gördüğü istirahat süresince çalışan iş göremez sayılır ve SGK'nın şartlarını sağlıyorsa rapor parası alabilir. Burada ödenek başvurusu için genellikle son 90 gün SGK primi şartı aranır.

Analık nedeniyle geçici iş göremezlik

Analık nedeniyle geçici iş göremezlik, kadın çalışanların gebelik ve doğum süreçlerinde ortaya çıkan, yasayla korunan bir haktır. Doğumdan önce ve sonra belirli bir süre (çoğunlukla toplam 16 hafta) çalışamaz raporu alınır. SGK, hem doğum öncesi hem de doğum sonrası raporlu olunan bu günlerde analık geçici iş göremezlik ödeneği öder. Analık durumunda başlama ve bitiş süreleri yasal olarak bellidir ve kendi içinde bazı özel şartlar barındırır.

Kısacası, geçici iş göremezlik iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık olmak üzere dört ana nedene dayanır. Her durumda çalışanın hem sağlığına kavuşması hem de maddi kaybı olmaması için iş göremezlik ödeneği ön plana çıkar.

Geçici İş Göremezlik Şartları

Kimler geçici iş göremezlikten faydalanabilir?

Kimler geçici iş göremezlikten faydalanabilir sorusu sıkça merak edilir. Geçici iş göremezlikten, 4A (eski adıyla SSK), 4B (Bağ-Kur) ve 4C (Emekli Sandığı) kapsamında çalışan ve sağlanan şartları taşıyan kişiler yararlanabilir. İş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık (doğum) nedeniyle çalışma gücünü kaybeden sigortalı çalışanlar, Sosyal Güvenlik Kurumu'ndan geçici iş göremezlik ödeneği alabilir. Ayrıca, tarım sektöründe çalışanlar başta olmak üzere belirli sektörlerdeki geçici işçiler de bu haklardan yararlanabilir.

Geçici iş göremezlik için gerekli şartlar

Geçici iş göremezlik için bazı şartların bir arada olması gerekir. SGK'nın belirlediği kriterlere uygun olmak ve zamanında başvuru yapmak önemlidir.

Prim gün şartı

Prim gün şartı, geçici iş göremezlik için en temel koşullardan biridir. Hastalık veya analık nedeniyle iş göremezlik ödeneği almak isteyen sigortalının, raporun başladığı tarihten önceki bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi ödemiş olması gerekir. Ancak iş kazası veya meslek hastalığı için prim günü şartı aranmaz. Yani iş kazası veya meslek hastalığı durumunda kişi, prim ödeme şartı olmadan ödenekten yararlanabilir.

Sigortalılık durumu

Sigortalılık durumu, geçici iş göremezlik ödeneği alınmasında belirleyici rol oynar. Sigortalı olarak çalışanlar, iş göremezlik raporu aldıkları sürece ve yine sigortalılıkları devam ettiği sürece bu ödenekten faydalanabilir. Prim borcu olan Bağ-Kur sigortalıları, prim borçlarını kapatmadan veya yapılandırmadan geçici iş göremezlik ödeneği alamaz. Aktif ve borçsuz sigortalılık gereklidir.

Rapor düzenleme şartları

Rapor düzenleme şartları, ödeneğin alınabilmesi için mutlaka yerine getirilmelidir. SGK ile anlaşmalı hekimler ya da sağlık kurumları tarafından düzenlenen ve elektronik sistemde kaydedilen iş göremezlik raporlarının geçerli olması gerekir. Raporun çalışmaya başlanamayan günleri kapsaması, doğru teşhis ve onaylarla sunulması önemli. Ayrıca raporun işverene ve SGK'ya bildirilmesi gerekir.

Analık halinde özel şartlar

Analık halinde özel şartlar bulunmaktadır. Kadın sigortalılar, doğumdan önce 8 hafta ve doğumdan sonra 8 hafta olmak üzere toplam 16 hafta süreyle (çoğul gebelikte süre 18 haftaya çıkar) iş göremezlik ödeneğinden faydalanabilir. Burada dikkat edilmesi gereken; doğum iznine ayrılmadan önce en az 90 gün kısa vadeli prim ödenmiş olmasıdır. Ayrıca doğumun erken olması halinde kullanılmayan doğum öncesi izinler de doğum sonrası izin süresine eklenir.

Kimler geçici iş göremezlikten yararlanamaz?

Kimler geçici iş göremezlikten yararlanamaz konusu da çokça araştırılır. Bazı grupların bu haktan yararlanması mümkün değildir.

İsteğe bağlı sigortalılar

İsteğe bağlı sigortalılar, kendi primini kendi ödeyenlerdir. Bu kişiler çalışmadıkları ve gelir kaybı doğmadığı için geçici iş göremezlik ödeneği alma hakkına sahip değillerdir.

Emekli çalışanlar için durum

Emekli çalışanlar için geçici iş göremezlik ödeneği verilmemektedir. Yaşlılık veya malullük aylığı alanlar, tekrar çalışmaya başlasalar ve rapor alsalar bile bu ödenekten yararlanamaz.

Bağ-Kur kapsamındaki sigortalıların hakları

Bağ-Kur kapsamında (4B) sigortalı olan kişiler, prim borçları olmadığı ve diğer şartları sağladıkları takdirde iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık kapsamında geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanabilirler. Ancak prim borcu olanlar ve primleri eksik olanlar yararlanamaz. Ayrıca Bağ-Kur'lular sadece yataklı tedavi gerektiren durumlarda ödenek alabilirler, ayakta tedavilerde ödeme yapılmaz.

Geçici İş Göremezlik Raporu

İş göremezlik raporu nedir?

İş göremezlik raporu, bir çalışanın sağlık durumu nedeniyle geçici olarak çalışamayacağını gösteren resmi bir belgedir. Bu rapor, kişinin işe devam etmesinin sağlık açısından sakıncalı olduğunu ve istirahat etmesi gerektiğini kanıtlar. İş göremezlik raporu olmadan, çalışan SGK’dan geçici iş göremezlik ödeneği alamaz.

İş göremezlik raporu genellikle hastalık, iş kazası, meslek hastalığı ya da analık gibi nedenlerle verilir. Rapor, SGK tarafından resmi olarak kabul edildiğinde, çalışan hem sosyal güvenlik haklarından hem de maddi destekten faydalanır. Bu belge, çalışanın yasal olarak işe gitmemesinin önünü açar.

Raporu kimler düzenleyebilir?

Geçici iş göremezlik raporu, sadece yetkili sağlık kurumlarında çalışan hekim veya sağlık kurulları tarafından düzenlenebilir. Burada en çok dikkat edilmesi gereken nokta, herkesin bu raporu veremeyeceğidir. Sadece SGK ile anlaşmalı hastanelerin veya devlet hastanelerinin doktorları iş göremezlik raporu yazabilir.

Aile hekimleri kısa süreli raporlar verebilirken, daha uzun süreli veya karmaşık durumlarda raporu mutlaka bir uzman doktor ya da sağlık kurulu hazırlamalıdır. Özel hastaneler veya poliklinikler SGK ile anlaşmalıysa buradaki doktorlar da geçerli rapor verebilir.

Rapor süresi ve geçerlilik koşulları

İş göremezlik raporu, kişinin sağlık durumuna göre farklı sürelerde verilebilir. Günümüzde raporun süresi, hastalığın ağırlığına ve doktorun önerisine göre değişir. Ancak raporun geçerli sayılması için bazı koşullar vardır. Öncelikle raporun SGK’ya uygun formatta düzenlenmesi ve sisteme bildirilmesi gerekir. Ayrıca, raporun verildiği gün ile işe dönüş tarihi arasındaki sürede kişi çalışamaz ve sosyal haklarından yararlanır.

Tek doktor raporu

Tek doktor raporu, genellikle basit vakalarda veya kısa süreli rahatsızlıklarda düzenlenir. Bu rapor çeşitleri genellikle en fazla 10 güne kadar verilir. Eğer iş göremezlik durumu devam ediyorsa, doktor tekrar muayene ederek yeni bir rapor düzenleyebilir. Ancak kısa süreleri aşan hallerde, raporun yenilenmesi gerekir.

Sağlık kurulu raporu

Sağlık kurulu raporu, daha ciddi ve uzun süreli rahatsızlıklarda devreye girer. En az üç uzman doktordan oluşan bir kurul tarafından hazırlanır. Sağlık kurulu raporları, genellikle 10 günden fazla sürecek iş göremezliklerde veya karmaşık tıbbi durumlarda tercih edilir. Uzun süreli tedaviler, ciddi kazalar ya da kapsamlı cerrahi işlemler sonrası sağlık kurulu raporu zorunlu olabilir.

Sağlık kurulu raporu, geçerlilik açısından daha güçlüdür ve genellikle işverenler ile SGK tarafından titizlikle dikkate alınır. Çalışanın hak kaybı yaşamaması için raporun zamanında ve doğru şekilde düzenlenmesine özellikle dikkat edilmelidir.

Geçici iş göremezlik ödeneği nedir?

Geçici iş göremezlik ödeneği, çalışanın iş kazası, meslek hastalığı, hastalık veya analık gibi nedenlerle rapor alıp işine geçici olarak devam edememesi durumunda, gelir kaybını karşılamak için Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından yapılan bir ödemedir. Bu ödenek çoğu kişinin dilinde "rapor parası" olarak da geçer. Amaç, çalışanın raporlu olduğu sürede maddi mağduriyetini önlemektir. Ödenek, yasa ile belirlenen şartların sağlanması halinde verilir ve ödemeler genellikle raporlu olunan günler üzerinden hesaplanır.

Hangi hallerde ödenir?

Geçici iş göremezlik ödeneği, dört ana durumda ödenir: iş kazası sonucu, meslek hastalığı sonucu, hastalık nedeniyle veya analık (doğum) nedeniyle. Her durumda, kişinin SGK tarafından kabul edilmiş bir raporu bulunması gerekir. En yaygın ödeme sebepleri şunlardır:

• İş kazalarında ve meslek hastalıklarında sigortalının çalışamayacağı resmi olarak tespit edilirse, primi ödenmiş gün şartı aranmaz.
• Hastalık ve analık durumlarında ise son bir yıl içinde en az 90 gün kısa vadeli sigorta primi ödenmiş olmalıdır.
• Doğum yapan bir kadın çalışan için doğum öncesi ve sonrası toplam 16 haftalık kanuni izin süresinde de ödenir.

Geçici iş göremezlik ödeneği alma süreci

Geçici iş göremezlik ödeneği almak isteyen bir sigortalı öncelikle uygun şartları taşımalı ve yetkili bir sağlık kuruluşundan geçerli bir iş göremezlik raporu almalıdır. Bu süreçte birkaç önemli adım bulunmaktadır.

Raporun SGK’ya bildirilmesi

Geçici iş göremezlik raporu, sağlık kuruluşu tarafından elektronik ortamda doğrudan SGK sistemine gönderilir. Eğer rapor manuel veya elle düzenlenmişse, çalışanın raporunu işverene teslim etmesi gerekir. İşveren ise raporu 5 iş günü içinde e-rapor sisteminden SGK'ya iletir. 4B (Bağ-Kur) kapsamındakiler ise e-Devlet üzerinden ‘çalışmadığına dair bildirim’ yapmak zorundadır.

SGK onay süreci

SGK, ulaştırılan iş göremezlik raporunu alıp inceler. Raporun geçerli ve uygun olup olmadığını kontrol eder. İnceleme sonucunda rapor onaylanırsa geçici iş göremezlik ödeneği süreci başlatılır. Onaylama süreci genellikle 1-3 hafta içinde tamamlanır ve ödeme doğrudan hak sahibinin banka hesabına veya PTT'ye yatırılır. Bazı durumlarda SGK ek belge ya da bilgi isteyebilir.

İşverenin yükümlülükleri

Geçici iş göremezlikte işverenin ilk sorumluluğu, çalışanın iş göremezlik raporunu zamanında SGK'ya bildirmektir. Ayrıca işveren, çalışan raporlu olduğu günler için ücret ödemez; bu günlerin ücreti doğrudan SGK tarafından çalışana ödenir. İş kazası durumunda ise işveren, kazayı 3 iş günü içinde SGK'ya bildirmekle yükümlüdür. Belgelerin eksiksiz ve zamanında teslim edilmemesi halinde, ödentilerde gecikmeler yaşanabilir ve işverene idari para cezası uygulanabilir.

Geçici iş göremezlik ödeneğiyle ilgili en güncel adımları ve bilgileri hem SGK'nın resmi web sitesinden hem de e-Devlet kapısından takip edebilirsiniz.

Bu süreçlerin doğru uygulanması, çalışanın mağdur olmadan rapor parasını hızlıca almasını sağlar.

Geçici İş Göremezlik Ödeneği Hesaplama

Ödeme tutarı nasıl hesaplanır?

Geçici iş göremezlik ödeneği hesaplama, sigortalı kişinin çalışamadığı günler için alacağı günlük ücretin tespitiyle yapılır. Hesaplamada esas alınan en önemli konu, rapordan önceki son 3 aylık brüt kazanç toplamıdır. Son 3 ayda prime esas günlük kazançlar toplanır ve toplam gün sayısına bölünerek ortalama günlük kazanç bulunur. Bu kazanç üzerinden belirli oranlarda ödeme yapılır.

Geçici iş göremezlik ödeneği tutarını etkileyen faktörler şunlardır:

• Sigortalının rapor aldığı gün sayısı
• Raporun, yatarak mı ayakta mı tedaviyle ilgili olduğu
• Son 3 ayda ödenen SGK primlerine esas kazançlar

Eğer sigortalı işe yeni başlamışsa, işe giriş tarihinden raporun başladığı tarihe kadar geçen süre dikkate alınır. Ödenek miktarı raporlu olunan gün kadar hesaplanır, ancak ilk 2 gün için ödeme yapılmaz. Yani ödenek, raporun üçüncü gününden itibaren başlar.

Yatarak tedavi ödemesi oranı

Yatarak tedavi durumunda ödeme oranı, prime esas günlük kazancın %50’si olarak belirlenmiştir. Yani, kişinin rapor aldığı günlerde yatarak tedavi görmesi halinde, ortalama brüt günlük kazancının yarısı kadar ödeme alır.

Örneğin; brüt günlük kazancınız 600 TL ise ve 10 gün yatarak tedavi raporu aldıysanız, ilk 2 gün için ödeme yapılmaz. Geri kalan 8 gün için günlük 600 TL x %50 = 300 TL ödenek alırsınız. Toplamda 8 x 300 TL = 2.400 TL iş göremezlik ödeneği ödenir.

Ayakta tedavi ödemesi oranı

Ayakta tedavi gören sigortalılara ise prime esas günlük kazancın %67’si oranında ödeme yapılır. Yani ayakta geçirilen tedavi süresinde ödenek miktarı daha yüksektir.

Örneğin; günlük brüt kazancınız 600 TL ise ve 10 gün ayakta tedavi raporu aldıysanız, ilk 2 gün hariç 8 gün için günlük 600 TL x %67 = 402 TL iş göremezlik ödeneği alırsınız. Toplam 8 x 402 TL = 3.216 TL ödeme yapılır.

Örnek ödeme hesaplama

Geçici iş göremezlik ödeneğinin nasıl hesaplandığını bir örnekle anlatalım:

• Diyelim ki Ahmet Bey’in son 3 aydaki prime esas kazanç toplamı 54.000 TL ve 90 gün çalışmış olsun.
• 54.000 TL / 90 gün = Günlük brüt kazanç 600 TL olur.

Ahmet Bey 10 gün rapor alıyor:

• İlki yatarak tedavi: 8 gün ödemeye hak kazanır, 8 x 300 TL = 2.400 TL
• İlki ayakta tedavi: 8 gün ödemeye hak kazanır, 8 x 402 TL = 3.216 TL

Bu örnekle, geçici iş göremezlik ödeneği hesaplama süreci ve ödeme oranlarının nasıl belirlendiği net şekilde anlaşılır.

Bu oranlar ve hesaplama şekli zamanla değişebilir. Güncel tutar ve oranlar için SGK’nın resmi kaynaklarına bakmak her zaman en doğrusudur.

Ödemelerin başlama tarihi

Ödemelerin başlama tarihi konusu geçici iş göremezlik ödeneği almak isteyenlerin en çok merak ettiği konuların başında gelir. Geçici iş göremezlik ödeneği, Sosyal Güvenlik Kurumu’na raporun ulaşması ve işverenin bildirimi yaptıktan sonra devreye girer. SGK tarafından iş göremezlik raporu onaylandıktan sonra genellikle 10-15 gün arasında ödeme işlemleri başlatılır. Bu onay süreci sonunda ödenek, hak sahibinin banka veya PTT hesabına yatırılır. Sonuç olarak, çalışanlar genellikle raporun sisteme girilip işveren tarafından bildirildikten yaklaşık 15 gün sonra ödemelerini alabilir.

Ödemelerin yapılma şekli (banka/PTT)

Ödemelerin yapılma şekli, SGK’nın anlaşmalı olduğu bankalar veya PTT üzerinden gerçekleşir. İlk defa rapor parası alacaklar için ödeme genellikle PTT şubelerine yatırılır. Daha sonra çalışanlar isterlerse e-Devlet üzerinden veya SGK'ya başvurarak anlaşmalı bir banka hesabını tanımlayabilir, ödemelerini doğrudan banka hesabına aktarabilirler. Bankaya para yatırıldığında veya PTT şubesine ödemeniz geldiğinde, genellikle cep telefonunuza bir SMS bilgilendirmesi yapılır. PTT’den ödeme almak için sadece kimliğinizle şubeye gidebilirsiniz. Bankadan almak için ise adınıza kayıtlı IBAN’ın SGK sisteminde tanımlı olması şarttır.

Zamanaşımı ve hak kaybı

Zamanaşımı ve hak kaybı konusu çok kritik bir noktadır. Geçici iş göremezlik ödeneği, ödemenin hak edildiği tarihten itibaren 5 yıl içinde talep edilmezse, ödeme imkanı kaybolur. Yani çalışan, iş göremezlik rapor parasını 5 yıl boyunca tahsil etmezse, bu sürenin sonunda yasal olarak hakkını kaybeder. SGK, kullanıcının talepte bulunmaması veya banka/ PTT’den paranın alınmaması durumunda ödeneği iade alır. Dolayısıyla, hak kaybı yaşamamak için rapor parasının hesaba yatırıldığını öğrendikten sonra en kısa sürede ilgili bankadan veya PTT’den çekmek büyük önem taşır.

Not: Detaylı ödeme tarihlerini ve ödemenizin yapılıp yapılmadığını e-Devlet üzerinden “4A/4B İşgöremezlik Ödemesi Görme” hizmeti ile kontrol edebilirsiniz.

İş Sözleşmesi ve Geçici İş Göremezlik

İş sözleşmesinin durumu

İş sözleşmesinin durumu, işçinin geçici iş göremezlik raporu aldığı dönemde oldukça merak edilen bir konudur. Geçici iş göremezlik sürecinde işçinin iş sözleşmesi askıya alınır, yani işçi raporlu olduğu ve çalışamadığı süre boyunca işine ara verir, ancak iş sözleşmesi devam eder. Bu süre, işçinin istirahat raporu aldığı dönemi kapsar ve işveren bu süreçte işçiye maaş ödemek zorunda değildir. Çünkü geçici iş göremezlik ödeneği, bu dönemde Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından karşılanır. İşçi raporu sona erdiğinde tekrar işine dönebilir ve iş sözleşmesinin hakları kaldığı yerden devam eder.

Geçici iş göremezlikte işverenin sorumluluğu

Geçici iş göremezlikte işverenin sorumluluğu hem yasal hem de etik açıdan önemlidir. İşveren, işçinin aldığı geçici iş göremezlik raporunu SGK'ya bildirmekle yükümlüdür ve işçinin işe dönüş işleminde kolaylık sağlamalıdır. Ayrıca, işçinin iş göremezlik raporu bitene kadar başka bir işçiyi geçici olarak çalıştırabilir ama asıl işçisinin iş sözleşmesini sonlandıramaz. Aynı zamanda işveren, işçinin kayıp yaşamaması için rapor süresince işçiden yana olmalı ve onun iş güvenliğini korumalıdır. İşçinin raporlu olarak geçirdiği süre, yıllık izin hesabında çalışılmış gün olarak sayılmaz, ancak kıdem tazminatında dikkate alınır. İşverenin yükümlülüklerini eksiksiz yerine getirmemesi, iş davalarına veya SGK tarafından uygulanacak cezalara sebep olabilir.

Fesih ve iş güvencesi

Fesih ve iş güvencesi geçici iş göremezlik döneminde en sık sorulan başlıklardan biridir. Kanuna göre, işveren geçici iş göremezlik raporu alan bir işçiyi hemen işten çıkaramaz. 4857 sayılı İş Kanunu’nun 25. maddesine göre, işçi hastalığı veya kaza nedeniyle peş peşe veya aralıklı olarak belirli bir süre işe devam edemezse, ancak bu sürenin işçinin kıdemine göre belirlenen bildirim süresini 6 hafta aşması halinde işveren fesih hakkı kazanır. Bu da demektir ki, rapor süresi çok uzun olmadığı sürece iş güvencesi vardır. Kısa süreli raporlar işten çıkarmaya gerekçe olamaz. Ayrıca, işçi rapordan döndüğünde işine aynı koşullarda devam etme hakkına sahiptir. Haksız fesih durumunda ise işçi işe iade davası açabilir veya kıdem ve ihbar tazminatı talebinde bulunabilir. Bu bilgiler ışığında işçi de işveren de haklarını bilerek hareket etmelidir.

Yasal Dayanaklar ve İlgili Mevzuat

Sosyal Güvenlik Kanunu ve ilgili maddeler

Sosyal Güvenlik Kanunu, geçici iş göremezlik uygulamalarının temelini oluşturan yasal çerçeveyi sağlar. Özellikle 5510 sayılı Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu, geçici iş göremezlik ödeneğinin kimlere ve hangi şartlarda verileceğine ilişkin ana kuralları düzenler. Kanunun 18. ve 19. maddelerinde geçici iş göremezlik hakkı ayrıntılı olarak açıklanır. Bu maddelere göre, sigortalının geçici olarak çalışamaz hâle gelmesi ve bu durumu sağlık raporu ile belgelemesi halinde, belirli şartlar dahilinde SGK tarafından ödenek alınabilir.

Sosyal Güvenlik Kanunu, hangi hastalıklarda, hangi kazalarda ve hangi doğum durumlarında geçici iş göremezlik ödeneği alınabileceğini net olarak belirler. Ayrıca prim gün sayısı, sigortalı olma şartları ve rapor düzenleme kuralları yine bu kanun kapsamında açıklanır. Kanun zaman zaman güncellenmekte, ilgili yönetmelikler ve genelgelerle uygulama detayları netleştirilmektedir.

Güncel mevzuatı ve değişiklikleri takip etmek, geçici iş göremezlik hakkından faydalanmak isteyen herkes için önemlidir. Özellikle SGK'nın resmi internet sitesi ve mevzuat.gov.tr gibi kaynaklarda ilgili maddelerin en son hallerini incelemek faydalı olur.

Borçlar Kanunu

Borçlar Kanunu, işçi ve işveren arasındaki ilişkiyi, iş göremezlik hallerinde ortaya çıkabilecek bazı hak ve yükümlülükleri genel olarak düzenler. Türk Borçlar Kanunu'nun 409 ve devamı maddelerinde iş sözleşmeleriyle ilgili genel hükümler bulunmaktadır. Geçici iş göremezlik durumunda işçinin mazeretli olarak işe devam edememesi, işverene karşı yükümlülüklerinde değişiklik yaratabilir.

Borçlar Kanunu’na göre, işçi rahatsızlık nedeniyle çalışamaz duruma geldiğinde, belirli bir süre iş sözleşmesinin feshi mümkün olmaz. Yani işveren, işçinin raporlu olduğu dönemde belirli kuralları izlemek zorundadır. Ancak uzun süreli bir iş göremezlik ya da iş yerinde işlerliğin aksamaması gibi nedenlerle kanunda belirlenen süreler sonunda işverenin fesih hakkı da mevcuttur.

Borçlar Kanunu, işçinin haklarını ve işverenin sorumluluklarını dengelemeye çalışır. Hak kaybı yaşanmaması adına, iş sözleşmesinin türüne ve raporun süresine dikkat edilmesi gerekir. Bu nedenle hem kanuna hem de işverenle yapılan bireysel sözleşmeye bakılmalıdır. Özellikle rapor süresi, fesih nedeni ve ihbar süreleri gibi noktalar bu kanunda açıklanmıştır.

Kısacası, geçici iş göremezlikte hem Sosyal Güvenlik Kanunu hem de Borçlar Kanunu birlikte değerlendirilmelidir. Böylece işçi ve işveren hakları en iyi şekilde korunmuş olur.

Geçici iş göremezlik nedir?

Geçici iş göremezlik, bir çalışanın hastalık, iş kazası, meslek hastalığı veya analık gibi nedenlerle işini geçici olarak yapamaz hale gelmesidir. Bu durumda çalışan, doktor ya da sağlık kurulu tarafından verilen bir raporla belirli süre boyunca çalışamaz. Geçici iş göremezlik dönemlerinde çalışan, Sosyal Güvenlik Kurumu (SGK) tarafından koruma altına alınır ve gelir kaybı yaşamaması için belli şartlarla ödeme alır.

Çalışanın çalışamayacak durumda olduğu, yani iş yapamaz olarak kabul edildiği süreye geçici iş göremezlik denir. Bu süre, doktor raporunda belirtilen istirahat süresiyle sınırlıdır. Geçici iş göremezlik hakkından yararlanmak için genellikle sigortalı olma ve prim günü doldurma gibi bazı şartlar aranır. Özellikle hastalık veya doğum halinde, son bir yıl içinde en az 90 gün prim ödenmiş olması önemlidir. İş kazası veya meslek hastalığında ise prim şartı aranmaz.

Geçici iş göremezlik türleri

Geçici iş göremezlik türleri, çalışanın iş görememesine sebep olan olaya göre ayrılır. Bunlar; iş kazası, meslek hastalığı, hastalık ve analık olarak dört başlıkta toplanır. Her bir türde başvuru ve ödeme süreci farklı kurallara bağlanmıştır.

İş kazası nedeniyle geçici iş göremezlik

İş kazası nedeniyle geçici iş göremezlik, çalışanın iş yerinde veya iş ile ilgili dış görevlerde geçirdiği bir kaza sonucunda iş görememesi halidir. Bu durumda çalışan hemen doktor raporu aracılığıyla geçici iş göremez sayılır ve SGK’dan ödenek almaya hak kazanır. İş kazası nedeniyle ödenek alabilmek için ekstra prim şartı aranmaz, sadece kaza anında sigortalı olmak yeterlidir.

Meslek hastalığı nedeniyle geçici iş göremezlik

Meslek hastalığı nedeniyle geçici iş göremezlik, çalışanın işiyle ilgili sürekli bir zarara, hastalığa ya da bedensel/ruhsal özüre uğramasıdır. Bu tür hastalıklar genellikle çalışma ortamındaki risklerden kaynaklanır. Meslek hastalığı tanısı konan bir sigortalı, sağlık raporu ile iş göremez kabul edilir ve gelir kaybını telafi eden geçici iş göremezlik ödeneğinden yararlanır.

Hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik

Hastalık nedeniyle geçici iş göremezlik, ani veya uzun süreli bir hastalığın çalışanın iş yapmasını engellemesi halidir. Grip, zatürre, ameliyat veya uzun istirahat gerektiren tüm hastalıklar bu kapsama girer. Burada çalışan, doktor tarafından verilen raporla işine ara verir. SGK’dan ödeme alabilmek için raporun en az 3 gün olması ve son bir yıl içinde 90 gün kısa vadeli prim ödenmiş olması gerekir.

Analık nedeniyle geçici iş göremezlik

Analık nedeniyle geçici iş göremezlik, hamilelik sırasında ve doğumdan sonra çalışanın belli bir süre iş görememesi anlamına gelir. SGK’ya göre, doğumdan önce ve sonra toplam 16 haftalık (çoğul gebeliklerde 18 hafta) izin süresi boyunca geçici iş göremezlik ödeneği verilir. Annelik izninde geçen bu süre, çalışanın gelir kaybına uğramaması için desteklenir ve ödenek doğrudan çalışanın kendisine ödenir. Analık halinde de 90 gün prim şartı aranır ve kadın çalışanlar raporlu oldukları günler için ödeme alır.

Sonuç olarak, geçici iş göremezlik kavramı, hem çalışanların sağlık nedeniyle mağdur olmasını engeller hem de iş gücüne güvence sağlar. Özellikle günümüzde iş kazası, meslek hastalığı ve annelik gibi durumlarda bu destek büyük önem taşır.