Nisbi Harç Nedir? Nasıl Hesaplanır?

Nisbi harç, hukuki süreçlerde dava veya uyuşmazlık konusunun para ile ölçülebilir olduğu durumlarda uygulanan bir harç türüdür. Harç miktarı, dava sonucunda hükmedilen bedelin belirli bir oranı üzerinden hesaplanır. Mahkemeye başvuru sırasında peşin olarak ödenmesi gereken miktar, karar ve ilam harcının %25’i olarak belirlenir. Yani, karar aşamasında bedelin dörtte biri peşin yatırılır. Bu durum, temyiz ve istinaf başvurularında da geçerlidir ve burada da aynı oranlar kullanılır. Yargı sürecinde harcın eksik yatırılması durumunda, mahkeme tarafından belirli bir süre içinde eksikliklerin tamamlanması istenir. Aksi halde, başvuru işleme alınmaz.

Nisbi harcın hesaplanması, basit matematik hesaplamalarla yapılabilir. Eğer dava konusu bir miktar belirlenmişse (örneğin 70.000 TL), bu tutar üzerinden nisbi harç oranı (%6,831) uygulanarak total harç hesaplanır ve peşin kısmı dava açılırken ödenir. Harçların eksiksiz ödendikçe yargı süreci ilerler.

Nisbi harç nedir?

Nisbi harç, konusu para veya para ile değerlendirilebilen bir hak veya menfaat olan davalarda alınan bir harç türüdür. Nisbi harç miktarı, doğrudan davadaki değer veya miktar üzerinden belirlenir. Yani, bir davada talep edilen para miktarı arttıkça, ödenecek harç da aynı oranda artar. Mesela, bir alacak davasında istenen miktar ne kadar yüksekse, ödenmesi gereken nisbi harç da o kadar yüksek olur.

Nisbi harçlar, örneğin karar ve ilam harcı, istinaf ve temyiz harçlarında, talep edilen veya hükme bağlanan bedelin belirli bir oranı olarak hesaplanır. Bu oranlar yıllık olarak güncellenir ve ilgili mevzuatta ilan edilir. Nisbi harç ile aynı türdeki davalarda sabit bir tutar ödenen maktu harç arasında önemli farklar bulunur.

Kısacası; nisbi harç, yasa gereği harcın konusu olan değere orantılı olarak hesaplanan ve miktarı dosyanın değerine göre değişebilen bir yargı harcıdır. Örneğin, 1.000 TL için açılan bir davada ödenecek harç ile 100.000 TL'lik bir dava arasındaki harç miktarı çok farklıdır.

Nisbi harcın hukuki temeli (Harçlar Kanunu ve ilgili mevzuat)

Nisbi harçların hukuki dayanağı 492 sayılı Harçlar Kanunu’dur. Harçlar Kanunu’nda hem harçların türleri hem de hangi işlemlerde hangi tür harcın alınacağı ayrıntılı bir şekilde düzenlenmiştir. Özellikle Kanun’un ilgili maddelerinde, nispi (nisbi) harçların hangi davalarda, ne şekilde ve hangi oran üzerinden alınacağı net bir şekilde açıklanır.

Harçlar Kanunu’nun 1 ve devamı maddelerinde, mahkemelerden alınacak harçlar ana başlıklar ve alt başlıklar altında sıralanır. Nisbi harç, genellikle yargı harçları (karar ve ilam harçları, temyiz ve istinaf harçları gibi) bölümünde karşımıza çıkar. Kanun’a göre, konusu para ile değerlendirilebilen dava ve işlerde alınacak harç, talep veya hükme bağlanan miktar üzerinden oranlanarak hesaplanır. Bu oranlar ve uygulama usulleri Harçlar Kanunu ekindeki tarifelerde ayrıntılı olarak belirtilmiştir.

Bunun yanında Harçlar Kanunu’na göre, her yıl başında yeniden değerleme oranı kapsamında harç miktarları güncellenmektedir. Ayrıca, Bakanlık genelgeleri ve resmi tebliğlerle uygulamadaki detaylar açıklanır.

Sonuç olarak, nisbi harçların alınmasının temel nedeni; devletin sunduğu yargı hizmetlerinden faydalananların, bu hizmet karşılığında dava değeriyle orantılı bir harç ödemesidir. Bu harçların uygulanmasına ilişkin ayrıntılı bilgilere resmi mevzuat sitelerinden ve güncel Harçlar Kanunu metinlerinden ulaşılabilir.

Maktu harç nedir?

Maktu harç; konusu para ile değerlendirilemeyen, yani belirli bir bedel üzerinden ölçülemeyen davalarda ve yargı işlemlerinde alınan sabit miktarlı bir harç türüdür. Maktu harç miktarı her yıl güncellenir ve ilgili harç tarifelerinde açıkça belirtilir. 2025 yılı için örneğin dava açma aşamasında ödenen başvuru harcı, istinaf ve temyiz başvuru harçları gibi çoğu işlemde belirli ve sabit bir tutar alınır.

Maktu harç, taraflar arasında ihtilafın parasal olup olmamasına bakılmaksızın, kanun tarafından öngörülen miktarlarda alınır ve işlemden işleme değişmez. Mesela, “reddi miras davası” ya da “nüfus kaydı düzeltme davası” gibi değerle ölçülemeyen işlemler için maktu harç tahsil edilir. Yani, bu tür işlemlerde "herkes için eşit ve peşin" mantığı geçerlidir.

Harçlar Kanunu ve yıl başında yayımlanan tebliğlerle, güncel maktu harç tutarları kamuoyuna ilan edilir. Örneğin, 2025 yılı için dava başvuru harcı 615,40 TL, bazı yargı mercilerine başvuru harcı ise 1.013,90 TL gibi sabit rakamlarla belirlenmiştir.

Nisbi harcın maktu harçtan farkları

Nisbi harç ile maktu harç arasında birkaç önemli fark vardır. Bu farklar birçok kişinin aklını karıştırsa da aslında çok açıktır:

• Nisbi harç, konusu belirli bir parasal değerle ölçülen davalarda veya işlemlerde alınır. Yani, harç miktarı hesaplanırken davanın ya da işlem konusu paranın belli bir oranı temel alınır. Oran genellikle “binde” üzerinden belirlenir. Mesela, bir alacak davasında talep edilen miktarın belirli bir yüzdesi (örneğin binde 68,31) nisbi harç olarak alınır.
• Maktu harç ise konusu para ile ölçülemeyen, yani “değere bağlı olmayan” işlemler için alınır ve sabittir. İşlemin büyüklüğü veya tarafların talep ettiği miktar harcı değiştirmez.

Ayrıca;

• Hesaplanış şekli açısından bakılırsa, maktu harçlar sabit bir ücrete tabidir ve önceden belirlenmiş miktardır. Nisbi harç ise her işlemde, talep konusu değere göre ayrıca hesaplanır.
• Uygulama alanı bakımından, nisbi harç genellikle alacak, tazminat, satış ve icra gibi paraya çevrilebilen işlemlerde; maktu harç ise kimlik, aile, idare veya taraf sayısından bağımsız işlemlerde uygulanır.
• Harç tutarı her yıl güncellense bile, maktu harçta herkes aynı miktarı öderken, nisbi harçta ödenecek toplam tutar davanın veya işlemin değerine bağlı olarak artar ya da azalır.

Kısacası, maktu harçta “her işlem için belirli bir tutar” varken, nisbi harçta “değerin oranı kadar tutar” esas alınır ve bu da işlemlerin niteliğine göre farklı harç uygulamalarına yol açar. Böylece hem davanın türüne hem de değerine göre adaletli bir harç tahsilatı sağlanır.

Hangi davalarda nisbi harç uygulanır?

Nisbi harç, konusu para olan ya da para ile değerlendirilebilen davalarda uygulanır. Yani maddi bir değer üzerinden yürüyen ve hüküm altına alınabilecek miktarın belli olduğu davalarda nisbi harç alınır. 2025 yılı için de bu kural değişmemiştir. Örneğin; alacak davası, tazminat davaları, tapu iptal ve tescil davaları, mal paylaşımı gibi davalar bunlara örnek olarak gösterilebilir. Nisbi harç, davanın konusu olan değerin belirli bir oranı üzerinden hesaplandığı için, dava değeri ne kadar yüksekse ödenecek harç da o kadar artar.

Bazı davalarda, dava konusu değer belli olmadığı veya para ile ölçülemediği için maktu harç alınır. Ama konusu belli bir değerle ilgili olan davalarda esas hüküm altına alınan miktar veya değer üzerinden nisbi harç zorunludur.

Nisbi harç alınan yargı işlemleri (istinaf, temyiz, karar, ilam, icra, iflas vb.)

Nisbi harç, sadece dava açılırken değil, bazı yargı işlemlerinde de ödenir. Aşağıda en sık karşılaşılan nisbi harç alınan başlıca işlemler sıralanmıştır:

• Dava açılışında (davayı açan tarafından)
• İstinaf başvurusunda, eğer dava nisbi harca tabi bir dava ise
• Temyiz başvurusunda, yine nisbi harca tabi dosyalar için
• Davada karar veya ilam verilmesi sırasında
• İcra takiplerinde (özellikle ilamlı icralarda ve para alacağına ilişkin icra takiplerinde)
• İflas takiplerinde ve benzeri alacak takibi işlemlerinde
• Bazı tapu davaları veya ortaklığın giderilmesi davalarında da yine nisbi harç uygulanabilir

Özetle, para ile ölçülebilen sonuç doğuran tüm karar ve işlemlerde ilgili karar harcı ya da başvuru harcı olarak nisbi harç istenir. Ayrıca karar ve ilam harcı olarak da aynı esas geçerlidir. 2025 yılında da bu uygulama korunmaktadır.

Zorunlu dava arkadaşlığı ve nisbi harç

Zorunlu dava arkadaşlığı durumunda, yani bir davada birden fazla kişinin birlikte taraf olması gerektiği hallere, harç uygulamasında özel kurallar bulunur. Zorunlu dava arkadaşlığı olan durumlarda genellikle tek bir harç alınır. Yani; dava birden fazla kişi tarafından veya kişiye karşı açılmışsa ve bunların birlikte bulunması kanunen şart ise, mahkeme tek bir nisbi harç alır.

Ancak her olayda detaylara dikkat etmek gerekir! Eğer zorunlu değil, ihtiyari dava arkadaşlığı söz konusuysa veya davacı/davalı gruplarının menfaatleri ayrılmışsa (mesela hüküm altına alınan meblağlar farklı ise) her biri için ayrı ayrı harç alınabilir.

Kısaca, zorunlu dava arkadaşlığında harç, dava konusu değer esas alınarak tek seferde ödenir. Yani beş kişi zorunlu ortak davalı ise toplam dava konusu üzerinden tek bir nisbi harç ödenir. Bu, davacının ya da davalıların cezalandırılmasını veya fazladan ödeme yapmasını önleyen bir korumadır.

Harç uygulaması özellikle dava arkadaşlığı türüne göre değişebileceğinden, dava açmadan önce mutlaka güncel mevzuat ve Yargıtay kararlarından örnekleri gözden geçirmek faydalı olur.

Genel hesaplama yöntemi

Nisbi harç hesaplama yöntemi, dava konusu paranın veya para ile ölçülebilir talebin değerine göre yapılır. Örneğin, 2025 yılı için belirlenen harç oranı dava değerinin belli bir binde oranı (örneğin binde 68,31) alınarak bulunur. Hesaplama için en güncel oranı kullanmak şarttır.

Hesap yaparken dava değeriyle ilgili herhangi bir alt sınır veya asgari harç da göz önünde bulundurulur. Genellikle, bir dava açılırken ilk olarak başvuru harcı, ardından nisbi peşin harcın dörtte biri yatırılır. Yargılama sonunda karar ve ilam harcı da ayrıca alınır.

2025 yılı için nisbi harç oranları

2025 yılında uygulanacak nisbi harç oranı Adalet Bakanlığı'nın açıklamaları ve Harçlar Kanunu'ndaki güncellemelerle belirlenmiştir. Konusu para olan davalarda nisbi harç oranı binde 68,31 olarak uygulanmaktadır. Ancak, nisbi harçlarda asgari miktar da belirlenmiştir. Buna göre en düşük nisbi harç tutarı 615,40 TL'dir (kaynak: Legalbank - Yargı Harçları Tarifesi 2025). Daha düşük tutara sahip davalarda bu alt sınır uygulanır.

Davanın değeri ve harç oranı

Nisbi harçta önemli bir kıstas da davanın değeridir. Dava açılırken dava konusu tutarı ne kadar yüksekse, ödenecek harç da o kadar fazla olur. Örneğin, 500.000 TL'lik bir alacak davası için; 500.000 x 0,06831 = 34.155 TL toplam nisbi harç hesaplanır.

Bir not: Dava değerinin doğru gösterilmesi gerekir. Eksik ya da kasıtlı olarak düşük gösterilirse, tespit durumunda eksik harç tamamlatılır. Ayrıca faiz, tazminat gibi yan kalemlerin de davada istenmesi halinde bunların değeri de hesaba dâhil edilir.

Peşin nisbi harç nedir? Ne kadar ödenir?

Peşin nisbi harç, dava açılırken tahsil edilen harcın adıdır ve toplam karar ve ilam harcının dörtte biri (yani %25’i) olarak alınır. Kalan üçte dördü ise dava sonunda, esas hakkında karar verildikten sonra ödenir.

Örneğin, 100.000 TL’lik bir dava için toplam nisbi harç 6.831 TL ise, dava açılırken bunun dörtte biri yani 1.707,75 TL peşin harç olarak yatırılır. (Kaynak: av-saimincekas.com)

Peşin harç ile karar ve ilam harcı ilişkisi

Peşin harcın tamamı karar ve ilam harcının bir parçası olup, sonunda alınacak toplam harçtan mahsup edilir. Yani dava başında dörtte bir peşin ödenirken, dava sonunda karar ve ilam harcı olarak kalan tutarın üçte dördü alınır. Ekstra bir ödeme çıkmaz, önceden ödenen peşin harç, mahkeme masraflarını karşılamak için kullanılmaktadır.

Eksik harç yatırılırsa ne olur?

Eksik nisbi harç yatırılırsa, mahkeme davacıya eksikliği tamamlaması için süre verir. Bu süre içinde eksik harç tamamlanmazsa dava işlemden kaldırılır. Davacı üç ay içerisinde eksik harcı tamamlayıp yeniden davaya devam edebilir. Üç ay içinde eksik harç yatırılmazsa, dava açılmamış sayılır ve başlamamış kabul edilir.

Yani, davanın esası hakkında hiçbir karar verilmeden, sadece harç eksikliği nedeniyle süreç askıya alınır. Davacı eğer kesin süreye uymazsa harcı yatırmadan haklarını kaybeder. Bu nedenle harç hesaplarının titizlikle yapılması ve verilen sürelerin kaçırılmaması büyük önem taşır.

Kısacası, nisbi harç hesaplama süreci, dava açılırken hem öngörü hem de dikkat gerektirir. 2025 yılı rakamları üzerinden dava değeri esas alınarak ve güncel oranlara göre hızlıca hesaplama yapmak mümkündür. Ancak eksik ödeme ve sürelere uyulmaması davanın sonucu açısından olumsuz sonuçlar doğurabilir.

Dava ve Yargılama Sürecinde Nisbi Harç Ödemeleri

Dava açılırken ödenen harçlar

Dava açılırken ödenen harçlar, davanın türüne ve içeriğine göre değişir. Özellikle nisbi harç, dava konusunun parasal değerine göre hesaplanır. Medeni ve ticari davalarda, mahkemeye başvuru anında peşin nisbi harç yatırmak zorunludur. Bu harç, davanın açıldığı anda mahkeme veznesine veya anlaşmalı bankalara ödenir ve ödeme dekontu dosyaya eklenir.

Her davada ödenecek harç miktarı aynı değildir. Örneğin; bir alacak davası açıyorsanız ve talep ettiğiniz miktar yüksekse, ödeyeceğiniz nisbi harç da o oranda artar. Ayrıca miras, tazminat ve bazı icra takiplerine dayalı davalar da genellikle nisbi harç kapsamındadır. Mahkeme, harcın yatırılmamış olduğunu tespit ederse, eksik harcın tamamlanması için süre verir. Bu süre içinde harcın tamamlanmaması durumunda, dava usulden reddedilebilir.

İstinaf ve temyiz başvurularında nisbi harç

İstinaf ve temyiz başvurularında nisbi harç alınması, yargılamanın ikinci ve üçüncü aşamalarında da önemli bir rol oynar. İlk derece mahkemesinin verdiği karara karşı istinaf yoluna başvurulacaksa, başvuru dilekçesiyle birlikte belirli oranda nisbi istinaf harcı ödenmesi gerekir. Aynı şekilde, istinaf mahkemesinin kararına karşı Yargıtay’a temyiz başvurusu yapılacaksa da temyiz nisbi harcı ödenmelidir.

Burada dikkat edilmesi gereken nokta, istinaf ve temyiz harcının hesaplamasında da davadaki parasal değerin esas alınmasıdır. Yasalarla belirlenen bu oranlar her yıl güncellenir. Harçların eksiksiz yatırılması başvurunun kabulü için şarttır. Aksi halde, eksik veya hiç harç yatırılmazsa, başvuru işlemden kaldırılır veya süre verilip tamamlanması istenir.

Davanın kabulü ve reddinde harç iadesi veya tamamlanması

Davanın kabulü ve reddinde harç iadesi veya tamamlanması ile ilgili işlemler de oldukça merak edilmektedir. Eğer dava tamamen ya da kısmen kabul edilirse, başta yatırılmış olan peşin harç ile karar ve ilam harcı arasındaki fark tamamlanmak zorundadır. Örneğin, davacı sadece peşin harcı yatırdıysa ve dava kabul edildiğinde karar harcı daha yüksek çıkıyorsa, aradaki fark yatırılarak süreç tamamlanır.

Eğer dava reddedilmişse, davacıdan daha fazla harç alınmamışsa, herhangi bir iade yapılmaz. Ancak bazı durumlarda, gereğinden fazla peşin nisbi harç yatırılmışsa, fazla olan miktarın iadesi için ilgili mahkemeye başvuru yapılabilir. Kısmen kabul veya kısmen ret halinde ise, harç tutarları orantılı şekilde her iki taraf arasında paylaştırılır veya ödenmişse fazlası iade edilir.

Sonuç olarak, “dava açılırken ödenen harçlar”, “istinaf ve temyiz başvurularında nisbi harç” ve “davanın kabulü ve reddinde harç iadesi veya tamamlanması” konularında dikkatli olmak büyük önem taşıyor. Yargılama sürecinde herhangi bir hak kaybı yaşanmaması adına, güncel harç tarifelerinin ve mevzuatının takip edilmesi gerekir.

Yargıtay ve istinaf kararları ışığında uygulamada dikkat edilmesi gerekenler

Nisbi harç, mahkemelerde açılan birçok davada ödenen ve davaya konu olan tutarın belirli bir yüzdesi olarak hesaplanan bir harç türüdür. Son yıllarda Yargıtay ve istinaf mahkemeleri, nisbi harç uygulamalarında bazı önemli noktalara dikkat çekmiştir. Özellikle istinaf ve temyiz başvurularında karar ve ilam harcının 1/4’ü oranında nisbi harcın yatırılması gerektiği belirtiliyor. Eğer eksik harç yatırılırsa, mahkeme ilgili tarafa kesin süre verir ve tamamlanmaması halinde başvurunun yapılmamış sayılacağına karar verir.

Ayrıca, karar ve ilam harcı davanın esasına ilişkin kabul veya kısmen kabul kararlarında alınır. Dava değeri arttıkça ödenecek harç miktarı da artar. Yargıtay, kararlarında davacı ya da davalı lehine veya aleyhine olacak şekilde eksik yatırılan harçlar için taraflara süre verilmesi gerektiğini vurgulamıştır. Harcın hiç yatırılmaması durumunda ise genellikle davanın işlemden kaldırılmasına karar verilir.

Konuyla ilgili olarak, 2021/7701 esas sayılı bir Yargıtay kararında, eksik yatırılan istinaf harcı ile ilgili olarak dosyanın doğrudan açılmamış sayılmasına değil, öncelikle eksik harcın tamamlanması için süre verilmesi gerektiğine hükmedilmiştir. Bu karar, uygulamada istinaf ve temyiz harçlarının eksiksiz yatırılmasının önemini göstermektedir.

Sık yapılan hata ve eksiklikler

Nisbi harç uygulamasında hem taraflar hem de mahkemeler tarafından yapılabilen yaygın hata ve eksiklikler bulunmaktadır. En sık yapılan hata, dava açılırken veya kanun yoluna başvururken harcın eksik yatırılmasıdır. Bir başka yaygın hata ise, nispi harç alınması gerekirken maktu harç alınması veya tam tersi hatalı bir yol izlenmesidir. Ayrıca, belirsiz alacak davalarında dava değeri arttığında ek nisbi harç yatırılması gerektiği zaman bu işlemin atlanması da mahkemelerin uyarı ve süre vermesine sebep olur.

Bunun yanında, dava türüne göre hangi harcın alınacağı konusunda tereddüt yaşanabilmektedir. Özellikle kısmi kabul, kısmi red içeren kararlarda çoğu zaman sadece kabul edilen kısım için harç ödenmektedir; oysa tamamı için dava açılırken peşin alınan harç dikkate alınmalı, karar sonunda kalan bakiye tamamlanmalıdır.

Bir diğer hata, davanın reddedilmesi halinde nisbi harç yerine yanlışlıkla nisbi karar harcı alınmasıdır. Hâlbuki Harçlar Kanunu’na göre dava reddedildiğinde maktu harç alınır. Son olarak, harç yükümlülüklerinin kapalı ve anlaşılır biçimde belirtilmemesi tarafların mağduriyetine yol açabiliyor.

Sık sorulan sorular (SSS)

Nisbi harç nedir? Nisbi harç, konusu para veya para ile ölçülebilen davalarda, dava değeri üzerinden belirli bir oranda alınan yargı harcıdır.

2025’te nisbi harç oranı nedir? 2025 yılı için nisbi harç oranı, dava değerinin binde 68,31’i (%0,06831) olarak belirlenmiştir.

Peşin nisbi harç ne demektir? Dava açılırken ödenen ve karar ve ilam harcının dörtte biri oranında alınan harca “peşin nisbi harç” denir.

Eksik nisbi harç yatırılırsa ne olur? Eksik harç yatırılırsa, mahkeme taraflara kesin süre verir. Belirtilen sürede ödenmemesi halinde dava dosyası işlemden kaldırılır ya da başvuru yapılmamış sayılır.

Nisbi harç iade edilir mi? Başvurma harcı iade edilmez. Ancak karar ve ilam harcı, örneğin davanın tamamen reddi gibi bazı durumlarda kısmen iade edilebilir.

Harç yatırmazsam dosyam ne olur? Harçlar Kanunu’na göre mahkeme taraflara süre verir; yatırılmazsa dosya işlemden kaldırılır veya başvuru yapılmamış sayılır.

İstinaf harcı nasıl hesaplanır? İstinaf veya temyiz başvurularında, karar ve ilam harcının dörtte biri oranında nisbi harç ödenir.

Nisbi harç her davada alınır mı? Hayır, yalnızca konusu para ile ölçülebilen davalarda ve bazı özel durumlarda alınır; soyut davalarda maktu harç alınır.

Bu bölümde anlatıldığı gibi, nisbi harç uygulamasında hatasız işlem yapmak için hem Yargıtay kararlarını takip etmek hem de güncel mevzuata uygun hareket etmek önemlidir. Yanlış veya eksik harç ödemeleri ciddi hak kayıplarına neden olabileceğinden, tereddütte kalınırsa bir hukukçudan destek alınmalıdır.

Farklı dava türlerinde pratik örnek hesaplamalar

Nisbi harç hesaplaması en sık “alacak”, “tazminat”, “boşanma (mali talepli)”, “icra”, “iflas” gibi konusu para veya parayla ölçülebilen davalarda karşımıza çıkar. 2025 yılı için hesap yaparken temel formül aynıdır: Dava (veya talep) değeri x geçerli harç oranı. Ancak harcın tamamı ilk başta yatırılmaz, dörtte biri peşin alınır, kalan kısmı ise karar aşamasında tamamlanır.

1. Alacak Davası Örneği

• Dava konusu: 250.000 TL alacak
• 2025 yılı nisbi harç oranı: Binde 68,31 (yani %6,831)
• Toplam karar ve ilam harcı: 250.000 x 0,06831 = 17.077,50 TL
• Dava açarken yatırılacak peşin harç: 17.077,50 / 4 = 4.269,38 TL

2. Tazminat Davası Hesabı

• Talep edilen tazminat: 50.000 TL
• Hesap: 50.000 x 0,06831 = 3.415,50 TL
• Peşin harç olarak ödenecek: 3.415,50 / 4 = 853,88 TL

3. Boşanma (Mali Talepli) Davası Örneği

• Maddi ve manevi tazminat talebi: 150.000 TL (örneğin nafaka dahil)
• Hesap: 150.000 x 0,06831 = 10.246,50 TL
• Dava açarken peşin: 10.246,50 / 4 = 2.561,63 TL

4. İcra Takibi (Alacaklı Takibi)

• Alacak miktarı: 120.000 TL
• Hesap: 120.000 x 0,06831 = 8.197,20 TL toplam harç
• Peşin kısmı: 8.197,20 / 4 = 2.049,30 TL

5. Islah veya ek talep durumunda

• Dava değeri ilk başta 60.000 TL, ıslah ile ilave 20.000 TL ekleniyor.
• Sadece eklenen kısım için: 20.000 x 0,06831 = 1.366,20 TL
• Bunun dörtte biri peşin yatırılır: 1.366,20 / 4 = 341,55 TL

Bu örnekler, mahkemeye ödenecek temel harçları kapsar. Harçlar peşin ödeme ve karar/ilam aşaması ile ikiye bölünür. Dava değerinin değiştiği, yeni taleplerin eklendiği durumlarda ise ilave nisbi harç alınır.

2025 yılı güncel örnekler

2025 yılı için güncel nisbi harç oranı binde 68,31 olarak belirlenmiştir. Aşağıda birkaç güncel örnek tabloyla gösterilmiştir:

Not: Her yıl harç oranları Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yeniden değerleme oranına göre güncellenir. Bu yüzden davanın açıldığı yıldaki oran üzerinden hesap yapmak gerekir.

Maddi değerli bir davada hesap yapmak için, dava konusunu binde 68,31 ile çarparak toplam harcı bulabilir, bunun dörtte birini dava açarken yatırmanız gerektiğini unutmamalısınız.

Her dava türüne özgü uygulama ve harç ayrıntılarına, güncel örneklere ve daha fazla hesaplama aracına ulaşmak için hukuk sitelerinin harç hesaplama araçlarını veya resmi yargı harç tarifelerini kontrol edebilirsiniz.

Harç dışında zorunlu ödemeler (gider avansı, vekalet harcı, bilirkişi, tanık vs.)

Dava harçları ödenirken, sadece harçların yatırılması yetmez. Ayrıca harç dışında zorunlu ödemeler de bulunur ve bu ödemeler davanın gidişatını doğrudan etkiler. En çok karşılaşılan zorunlu ödemelerden biri gider avansıdır. Gider avansı, dava sırasında yapılacak tebligat, posta, keşif, bilirkişi gibi işlemlerin masraflarını kapsar ve dava açılırken mutlaka mahkemeye yatırılır. 2025 yılı için belirli bir alt sınırı vardır ve her yıl güncellenir.

Bir diğer önemli ödeme türü vekalet harcıdır. Eğer davanızı avukat aracılığıyla açıyorsanız, avukata vekalet verdiğinizde bir de vekalet harcı yatırılır. Bu harç miktarı, Avukatlık Asgari Ücret Tarifesi ve ilgili mevzuatla belirlenir.

Dava sürecinde bazen mahkeme, olayın aydınlanması için bilirkişi incelemesi isteyebilir. Bilirkişi ücretleri, genellikle taraflardan peşin olarak tahsil edilir. Eğer mahkeme tarafından tanık dinlenmesi gerekirse, tanık ücretleri de önceden yatırılması gereken bir diğer zorunlu giderdir.

Kısacası, dava harcı dışında zorunlu olarak şu masrafları ödemeniz gerekebilir:

• Gider avansı
• Vekalet harcı
• Bilirkişi ücreti
• Tanık ücreti
• Tebligat ve posta masrafları
• Keşif giderleri

Bu ödemeleri yapmadan, hukuk sürecinizin aksamayacağını unutmamanız gerekir.

Dava masraflarının genel özet tablosu

Dava sürecinin başından sonuna kadar karşılaşabileceğiniz masrafları özetleyen bir tablo, işleri çok kolaylaştırır. İşte Türkiye’de adli yargıda en çok karşılaşılan dava harcamalarına dair genel bir özet tablo:

Bu tablodaki harç ve masraflar, sadece ana başlıkları içerir. Özellikle bazı davalarda ek masraflar çıkabileceğini bilmelisiniz. Her yıl güncel tarifeler ve miktarları Adalet Bakanlığı ya da resmi gazeteden kontrol etmeniz gerekir. Özellikle büyük meblağlı davalarda, masrafları önceden planlamak size büyük avantaj sağlar.

Nisbi Harçların Güncellenmesi ve Yıllara Göre Değişimi

Yeniden değerleme oranı ve yıllık güncellemeler

Nisbi harçlar, her yıl belirlenen yeniden değerleme oranı esas alınarak güncellenir. Yeniden değerleme oranı, Türkiye İstatistik Kurumu'nun açıkladığı üretici fiyat endeksine göre tespit edilir ve Hazine ve Maliye Bakanlığı tarafından yıl sonunda ilan edilir. Bu oran, vergi, harç ve çeşitli kamu alacaklarının artırılmasında kullanılır.

Nisbi harçların yıllık güncellenmesi, Harçlar Kanunu'na göre zorunludur. Her yıl aralık ayında Resmî Gazete’de yayımlanan tebliğler ile hem nisbi harç oranı hem de maktu harç miktarları artırılır. 2025 yılı için de bu oranlar uygulanacak şekilde yeniden belirlenmiş ve resmi makamlarca ilan edilmiştir.

Bu güncelleme sistemi sayesinde, dava değeri veya işlem bedeli üzerinden alınan nisbi harçlar enflasyon karşısında erimez; adalet hizmetlerinin maliyetleri güncel kalır. Fakat, bu artışlar davacı veya işlem sahibinin daha yüksek harç ödeme yükümlülüğü ile karşılaşmasına da yol açabilir.

İlgili tebliğ ve resmi kaynaklara erişim

Nisbi harçlarla ilgili güncel oranlara ve tutarlara ulaşmak isteyenler için en önemli kaynaklar Resmî Gazete ve Hazine ve Maliye Bakanlığı’nın duyurularıdır. Her yıl yayımlanan "Harçlar Kanunu Genel Tebliği" ile hem nisbi hem maktu harçlara ilişkin açıklamalar, yeni tutarlar ve örnekler paylaşılır. Bu tebliğlerin içerikleri çok açık ve detaylıdır.

Ayrıca, Adalet Bakanlığı’nın ve Türkiye Barolar Birliği’nin resmi web sitelerinde de yargı harçları ile ilgili güncel bilgiler ve kılavuzlar yer alır. Dava açacaklar, arabuluculuk, istinaf veya temyiz işlemlerini başlatacaklar bu kaynaklardan harç tutarlarını rahatlıkla kontrol edebilirler.

Harç oranlarının ve miktarlarının yıllık değişimi ile ilgili bilgi edinmek için şu yollar tercih edilebilir:

• Resmî Gazete’de yayımlanan “Harçlar Kanunu Genel Tebliği”ni takip etmek,
• Hazine ve Maliye Bakanlığı Gelir İdaresi Başkanlığı web sitesini düzenli incelemek,
• Adli mercilere veya avukatlara başvurarak güncel harç miktarını öğrenmek.

Böylece nisbi harç güncellemeleri ve resmi kaynaklara erişim konusunda kimse bilgi eksikliği yaşamaz ve hatalı işlem yapmamış olur.

Maktu harç ve nisbi harç karşılaştırması

Maktu harç ve nisbi harç kavramları, davalarda ödenecek yargı harcı türlerinin anlaşılması açısından çok önemlidir. Maktu harç, sabit bir tutar olarak alınan ve işlemin parasal değerine bakmaksızın ödenen harç türüdür. Yani, konusu para ile değerlendirilemeyen davalarda ve işlemlerde miktarı önceden belirlenmiştir. Örneğin, birçok tespit davası, boşanma davası ve bazı idari davalarda maktu harç uygulanır. (Kaynak: istanbulavukatim.com)

Nisbi harç ise, davanın ya da işlemin parasal değerine göre değişen oranda alınır. Davanın değerine veya talep edilen menfaatin miktarına göre “binde” ya da “yüzde” üzerinden hesaplanır ve peşin veya karar aşamasında ödenir. Genellikle tazminat davası, alacak davası, satış davaları gibi konusu para olan taleplerde nisbi harç alınır.

Karşılaştırma için özetle:

Maktu harçta ödenecek tutar önceden bellidir, ancak nisbi harçta bu miktar dosyanın değerine göre değişir ve kimi zaman yüksek miktarlara ulaşabilir. Nisbi harç uygulaması ile adalet sistemi, davadan bir “değer” kazanıldığı oranda harç alınmasını amaçlar. Öte yandan maktu harç, uygulanmasında büyük kolaylık sağlar ve hesaplama ihtiyacı doğurmaz.

Bazen nisbi, bazen maktu harç alınan işlemler

Bazı yargısal işlemlerde, işlemin türüne göre hem nisbi harç hem de maktu harç uygulanabilmektedir. Özellikle “karar ve ilam harcı” bu açıdan dikkat çekicidir. Davanın içeriğine göre ve taleplerin niteliğine bakılarak, karar ve ilam harcının bazı durumlarda maktu, bazı durumlarda nisbi olması mümkündür. (Kaynak: m.ataaof.edu.tr, Lebib Yalkın)

Örneğin;

• İşe iade davalarında, dava bir tespit davası olduğu ve ekonomik değerle ölçülemediği için karar ve ilam harcı maktu olarak alınır.
• Ancak, alacak veya tazminat gibi ayrıca bir parasal talep varsa, bu tutar üzerinden ayrıca nisbi harç uygulanır.
• Bazen, dava içerisinde hem maktu hem de nisbi talep bulunuyorsa (örneğin hem tespit hem de alacak talebi mevcutsa), her bir talep için ilgili harç ayrı ayrı hesaplanır ve tahsil edilir.

Bazı işlemlerde ise, harcın maktu mu yoksa nisbi mi olacağı, kanunun veya tarifenin ilgili maddesine göre belirlenir. İcra ve iflas işlemlerinde, davanın konusuna veya icra edilen miktara göre harç türü değişebilir. Uygulamada, başvuru sırasında genellikle maktu harç alınırken, karar aşamasında nisbi harç alınması söz konusu olabilmektedir.

Sonuç olarak harcın türünü belirlemede davanın ve işlemin niteliği esas alınır. Avukatlar ve vatandaşlar tarafından en sık yapılan hata, maktu ve nisbi harç arası farkı tam bilmeden yanlış harç yatırmaktır. Özellikle talepler arasında para ile ölçülebilen ve ölçülemeyenler bir arada ise, mutlaka her başlık için ayrı harç türü araştırılmalıdır.

Not: Zaman zaman mevzuatta güncellemeler olabileceğinden, işlem öncesi harç tarifeleri ile güncel uygulamaların kontrol edilmesi önemlidir.

Sonuç ve Dikkat Edilmesi Gereken Hususlar

Uzman yardımı ve güncel mevzuata erişim önemi

Nisbi harç konusuyla ilgilenen kişiler için uzman yardımı almak ve güncel mevzuata ulaşmak çok büyük önem taşır. Çünkü harç oranları, ödeme zamanları ve gerekli belgeler her yıl değişebiliyor veya yeni düzenlemeler çıkabiliyor. Yanlış, eski ya da eksik bilgilerle yapılan harç ödemeleri, dava sürecinin uzamasına veya maddi kayıplara yol açabiliyor.

Dava türüne ve harç tutarına göre hesaplama yapmak karmaşık olabileceğinden; özellikle yüksek meblağlı davalarda mutlaka bir avukata veya alanında uzman bir uzmana danışmak faydalı olur. Ayrıca, Harçlar Kanunu ve Resmi Gazete'de yayımlanan güncel tebliğlere düzenli olarak göz atmak gerekir. e-Devlet, Adalet Bakanlığı ve Gelir İdaresi Başkanlığı'nın resmi siteleri de güvenilir kaynaklar arasında yer alır.

Harç ödemelerinde yapılan yaygın hatalar ve çözüm önerileri

Harç ödemelerinde yapılan en yaygın hatalardan biri, yanlış oran veya miktar üzerinden ödeme yapmaktır. Davanın değeri yanlış hesaplanırsa, ödenmesi gereken nisbi harç da yanlış çıkar. Peşin harç ile karar/ilam harcı arasındaki fark çoğu zaman karıştırılır; sadece biri ödendiğinde işlem eksik kalır.

Bir diğer hata ise yıldan yıla değişen harç tutarlarını eski tarifelere göre ödemektir. Bu durumda eksik harç yatırılır ve mahkemeden tamamlama talebi gelir, süreç uzar. Ayrıca, harç makbuzunun dava dosyasına eklenmemesi de sık karşılaşılan sorunlardandır.

Çözüm önerisi olarak:

• Her yılın başında yayımlanan güncel harç tarifelerini kontrol edin.
• Davanın değeri üzerinden yapılan hesaplamayı birkaç kez gözden geçirin.
• Ödeme makbuzunun bir nüshasını saklayın ve dava dosyasına mutlaka ekleyin.
• Tereddüt halinde mahkeme vezneleri veya ilgili kurumlara danışın.
• Karmaşık ya da yüksek değerli davalarda mutlaka bir hukukçudan destek alın.

Yapılan bu küçük fakat önemli kontroller hem ek masrafı hem de zaman kaybını önler; davanızın sağlıklı şekilde yürütülmesine yardımcı olur.