Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Nedir?

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) nedir? Kısaca, mahkemenin verdiği cezanın belirli koşullar altında hemen açıklanmaması; kişi bu koşullara uyarsa hükmün ortadan kalkmasıdır. Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması, CMK 231 kapsamında düzenlenir ve genelde 2 yıla kadar cezalarda, bazı şartlarla uygulanır.

Bu yazıda:

• HAGB şartları nelerdir?
• Denetim süresi kaç yıl, yükümlülükler neler?
• Karar adli sicil kaydında görünür mü, memuriyete etkisi nedir?
• HAGB bozulursa ne olur, itiraz mümkün mü?
• Hangi suçlarda uygulanır, hangi hallerde uygulanmaz?

Kendiniz veya yakınınız için doğru adımı atabilmek adına, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kurumunu yalın ve anlaşılır şekilde, örneklerle ele alacağız.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması Tanımı ve Amacı

HAGB Nedir?

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması, kısaca HAGB olarak bilinir ve ceza yargılamasında önemli bir uygulamadır. HAGB, mahkeme tarafından verilen bir mahkumiyet hükmünün açıklanmasının, sanık için belirlenen belirli bir süreyle ertelenmesidir. Yani, mahkeme sanığın suç işlediğine karar verse bile, hüküm hemen kesinleşmez ve açıklanmaz. Sanık bu sürede yeni bir suç işlemez ve şartlara uyarsa, hakkında işlem yapılmamış gibi olur. HAGB sayesinde kişi sabıkalı olmaz ve sicil kaydı temiz kalır. Bu nedenle HAGB, özellikle ilk defa suç işlemiş kişiler için bir ikinci şans anlamına gelir.

HAGB’nin Hukuki Dayanağı

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması Türk Ceza Kanunu’nda değil, 5271 sayılı Ceza Muhakemesi Kanunu’nun 231. maddesinde düzenlenmiştir. Yani HAGB’nin dayanağı doğrudan bu kanun ve maddenin içeriğidir. Kanunda hangi hallerde uygulanacağı, usulü, şartları ve sonuçları açıkça belirtilmiştir. Ayrıca uygulamada çıkan farklılıklar ve detaylar için yargı kararları, özellikle Yargıtay kararları yol gösterici olur.

HAGB’nin Amacı ve Yararları

HAGB uygulamasının asıl amacı, genellikle ilk defa suç işlemiş olan kişilerin yeniden topluma kazandırılmasını sağlamaktır. Sanığı topluma kazandırma, ıslah etme ve caydırıcı bir etki oluşturmak HAGB’nin temel amaçlarındandır. Böylece kişinin sabıkalı olmasına engel olunarak, iş, okul ve sosyal hayatı üzerinde olumsuz etkiler azaltılır.

Yararları ise oldukça fazladır:

• Suçun tekrarlanmasını önlemeye yardımcı olur.
• Kısa süreli ceza gerektiren suçlar için hapishane yerine toplum içerisinde ıslah süreci sunar.
• Sicil kaydının bozulmamasını sağlar.
• Gençler ve ilk defa suç işleyenler için "ikinci bir şans" verir.

Tüm bu nedenlerle HAGB, hem sanık açısından hem de toplum yararı açısından önemli bir uygulamadır. Hakimin takdir yetkisini kullanarak uygun gördüğü kişiler için olumlu sonuçlar doğurur.

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılmasının Şartları

Suça İlişkin Şartlar

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması şartları denilince ilk değerlendirilmesi gereken konu, suça ilişkin şartlardır. HAGB, her suçta uygulanamaz. Suçun niteliği ve işlendiği durum çok önemlidir. Örneğin, kamu düzenini ciddi şekilde bozan veya ağır cezai yaptırımlar gerektiren suçlarda bu imkan tanınmaz. Mevzuattaki bazı suçlar tamamen HAGB dışında tutulur.

Hangi Suçlarda HAGB Uygulanmaz?

Hangi suçlarda HAGB uygulanmaz sorusunun yanıtı yasada açıkça belirtilmiştir. Özellikle;

• Terör suçları,
• Cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar,
• Ağır insan hakları ihlalleri,
• Çocuklara ve beden veya akıl sağlığı bozuk olanlara karşı işlenen bazı suçlar,
• Ceza miktarına bakılmaksızın, özel kanunlarla HAGB kapsamı dışında bırakılmış suçlarda, HAGB uygulanmaz. Ayrıca bazı ekonomik suçlar ve örgütlü suçlar da HAGB kapsamı dışındadır.

Cezanın Niteliği ve Miktarı

Cezanın niteliği ve miktarı da HAGB için kritik bir şarttır. Hakim, sanığa “kısa süreli hapis cezası” veya seçenek yaptırımları uyguladıysa HAGB kararı verebilir.

Hapis Cezası Sınırı

Hapis cezası sınırı genellikle 2 yıl ve altıdır. Yani, sanığa verilen ceza 2 yıl veya daha az ise HAGB kararı verilebilir. 2 yılı aşan hapis cezalarında HAGB kararı verilmesi mümkün değildir. Çocuklar için ise bu sınır biraz daha esnektir.

Adli Para Cezası

Adli para cezası da HAGB için değerlendirilen bir diğer kriterdir. Eğer hükmedilen ceza adli para cezası ise ve diğer şartlar da sağlanıyorsa, HAGB uygulanabilir. Yani sadece hapis cezasında değil, adli para cezasında da HAGB kararı çıkabilir.

Sanıkla İlgili Şartlar

Sanıkla ilgili şartlar arasında en önemlisi, sanığın kişisel geçmişi ve hareketleridir. Hakim, bu şartları titizlikle inceler.

Önceki Sabıka Kaydı

Önceki sabıka kaydı HAGB'yi doğrudan etkiler. Sanığın daha önce kasten işlenmiş bir suçtan mahkumiyeti varsa ve cezası kesinleşmişse HAGB uygulanmaz. Ancak taksirli suçlar veya daha önce HAGB kararı bulunması HAGB’ye engel değildir, fakat hakim yine de takdir hakkını kullanarak değerlendirme yapar.

Suçun Tekrarı

Suçun tekrarı da önemli bir faktördür. Sanık daha önce bir suçtan dolayı HAGB kararı alıp denetim süresi içinde tekrar suç işlediyse HAGB uygulanmaz. Tekrarlayan suçlarda sistem, bu hakkı tanımaz.

Sanığın Tutumu ve Kişiliği

Sanığın tutumu ve kişiliği mahkeme tarafından incelenir. Eğer sanık pişman olmuş, suçunu kabul etmiş ve olumlu bir tavır sergilemişse, HAGB kararı için avantaj sağlar. Negatif veya topluma zararlı davranış gösteren sanıklar için HAGB kararı verilmez.

Zararın Giderilmesi Koşulu

Zararın giderilmesi koşulu, suçtan zarar gören varsa, onun uğradığı zararın tamamen tazmin edilmesidir. Sanık, mağdura verdiği zararı öder veya telafi ederse HAGB kararı için bu koşul sağlanır. Bu durum, özellikle mala zarar verme ya da dolandırıcılık gibi suçlarda ön plana çıkar.

Mahkemenin Yeniden Suç İşlenmeyeceğine Dair Kanaati

Mahkemenin yeniden suç işlenmeyeceğine dair kanaati oluşursa HAGB’yi uygular. Hakim, sanığın ciddi şekilde pişman olduğuna ve tekrar suç işlemeye eğilimli olmadığına kanaat getirirse, HAGB kararı çıkabilir. Aksi durumda bu imkan kullanılmaz.

Sanığın HAGB Kararını Kabul Etmesi

Sanığın HAGB kararını kabul etmesi son derece önemlidir. HAGB uygulanabilmesi için sanığın bu karara açıkça rıza göstermesi gerekir. Sanık kabul etmezse hakim, davayı normal şekilde sonuçlandırır. Kabul beyanı karşılıklı olarak zabıtlara geçer ve dava bu şekilde yürütülür.

HAGB Kararının Verilmesi

HAGB yani Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması kararı, ceza mahkemesinin hükmettiği cezanın, sanık için hemen sonuç doğurmasını engelleyen özel bir uygulamadır. Mahkeme yargılama sonunda sanığın cezasını belirler; fakat HAGB şartları oluşmuşsa hüküm hemen açıklanmaz ve askıda kalır. HAGB kararı verilebilmesi için sanığın belli hukuki şartlara sahip olması gerekir. Bu kararla birlikte sanık hakkında 5 yıl boyunca bir denetim süresi başlar. 18 yaşından küçükler için bu süre 3 yıldır.

Denetim Süresi Nedir?

Denetim süresi, HAGB kararı verildikten sonra başlayan ve halen hükmün açıklanması ihtimalinin askıda tutulduğu dönemdir. Bu süre içinde sanığın yasada belirtilen şartlara uygun davranması zorunludur. Genel olarak yetişkinler için denetim süresi 5 yıldır. Çocuklar için ise bu süre 3 yıldır. Denetim süresinin başlangıcı, HAGB kararının kesinleştiği tarihtir.

Denetim Süresi Boyunca Uyulması Gerekenler

Denetim süresi boyunca, sanığın en önemli yükümlülüğü kasıtlı yeni bir suç işlememektir. Eğer sanık kasten başka bir suç işlerse veya verilen yükümlülükleri yerine getirmezse, bekletilen hüküm açıklanır ve ceza kesinleşir. Sanığa ayrıca mahkeme tarafından bazı yükümlülükler de verilebilir. Örneğin belirli bir kuruma devam etmek, kamuya yararlı bir işte çalışmak ya da mağdurun uğradığı zararı gidermek gibi ek koşullar olabilir. Bu yükümlülüklere tam olarak riayet edilmesi şarttır.

HAGB’nin Denetim Süresi Sonundaki Sonuçları

Eğer denetim süresi başarıyla tamamlanırsa, yani sanık bu sürede kasıtlı yeni bir suç işlemez ve yükümlülüklere uyarsa, hakkında verilmiş olan hüküm hiç açıklanmaz. Bu durumda mahkeme davanın düşmesine karar verir. Böylece sanık, sanki hiç mahkum olmamış gibi olur ve bu kararın hiçbir şekilde hukuki sonucu kalmaz. Ancak, sürede yükümlülükler ihlal edilmişse veya yeni bir suç işlenmişse, mahkeme askıdaki kararı açıklar ve sanık normal bir mahkum gibi değerlendirilebilir.

HAGB ve Adli Sicil Kaydı

HAGB kararı, normal koşullarda adli sicil kaydına işlenmez. Yani siz sabıka kaydı belgesi almak isterseniz “temiz” görünürsünüz ve HAGB kararınız buraya yansımaz. Bu, HAGB’nin en önemli avantajlarından biridir. Fakat HAGB kararı özel bir bilgi olarak sistemde saklanabilir ve sadece ilgili kurumlarca, örneğin mahkemeler veya savcılıklarca erişilebilir. Sürenin tamamlanması ve hükmün açıklanmaması halinde, bu kayıt tamamen silinir.

Güvenlik Soruşturmasına Etkisi

Güvenlik soruşturması ve arşiv araştırması yapılırken HAGB kayıtları çoğu zaman kurumların önüne çıkabilmektedir. Özellikle kamuya girişte veya memuriyet başvurularında HAGB kararı ilgili kurumun değerlendirmesine sunulabilir. Her ne kadar HAGB adli sicil kaydında gözükmese de güvenlik soruşturması sırasında kurumlar tarafından görülebileceği için adaylar açısından memuriyete kabulde veya başka izin işlemlerinde sorun yaşanabilir. Bazı durumlarda ise, düşme kararı ve sürenin dolması halinde bu kayıt artık erişilemez hâle gelir ve güvenlik soruşturmasında sorun oluşturmaz.

Sonuç olarak, HAGB uygulama sürecinde denetim süresinin dikkatle geçirilmesi ve tüm yükümlülüklere tam uyulması kritik öneme sahiptir.

HAGB’nin Sonuçları ve Etkileri

HAGB Sonrası Hukuki Durum

HAGB yani hükmün açıklanmasının geri bırakılması kararı verildiğinde, mahkeme suçun sabit olduğunu kabul eder ve bir hüküm kurar. Ancak bu hüküm, sanık hakkında hukuki sonuç doğurmaz. Yani kişi mahkûm olmuş gibi kabul edilmez, ceza infaz edilmez ve hüküm askıda kalır. Bu süreçte kişi, denetim süresi boyunca topluma yeniden kazandırılmaya çalışılır. Mahkeme, müsadereye ilişkin hükümler hariç olmak üzere hükmü sadece askıya alır ve deneme süreci başlar. Deneme süresi sonunda yükümlülükler yerine getirilirse kamu davası düşer ve kişi hakkında sanki hiç mahkûmiyet kararı verilmemiş gibi olur.

Mahkumiyetin ve Sicilin Temizlenmesi

HAGB kararı verilen bir kişi, adli sicil kaydında (halk arasında bilinen adıyla sabıka kaydı) bu kararı göremez. Çünkü HAGB kararları, adli sicil kayıtlarında görünmez; özel bir sistemde tutulur. Ancak savcılık veya hakimlerin ulaşabileceği bu kayıtlar sosyal yaşamda etkili değildir. 5 yıllık denetim süresi sorunsuz geçirildiğinde ve karar kesinleştiğinde ilgili kayıt tamamen silinir ve kişi temiz bir sabıka kaydına sahip olur. Artık kişi hiçbir resmi kurumda HAGB ile ilgili bir kayda rastlamaz. Eğer kişinin hali hazırda bir arşiv kaydı varsa, bu da belirli bir süre sonunda tamamen silinir ve kişi sicil açısından tertemiz olur.

HAGB Kararının Bozulması

HAGB kararında önemli bir nokta, denetim süresi boyunca yükümlülüklere aykırı davranılmamasıdır. Eğer kişi, bu sürede yeni bir kasıtlı suç işler veya mahkemenin belirlediği yükümlülükleri ihlal ederse HAGB kararı bozulur. Bu durumda mahkeme, önceden kurulmuş ama açıklanmamış olan mahkûmiyet hükmünü açıklar ve kişi hakkında oluşan ceza, kesin olarak infaz edilecek hale gelir. Artık kişi mahkûm kabul edilir ve cezasını çekmek zorunda kalır. Bunun sonucunda adli siciline de bu yeni karar işlenir.

Denetim Süresi İçinde Suç İşlenirse Ne Olur?

HAGB kararının en hassas kısmı denetim süresi içinde gerçekleşir. Eğer sanık, denetim süresi içinde kasıtlı olarak yeni bir suç işlerse mahkeme ertelediği hükmü açıklamak zorundadır. Bu durumda ertelenen ceza aynen devreye girer. Yani kişi hem yeni işlediği suçtan hem de ertelenmiş önceki cezasından sorumlu kalır ve cezanın infazı başlar. Ayrıca, kişi hakkında bundan sonra tekrar HAGB kararı verilmez.

Yükümlülüklere Uyulmaması Halinde Sonuçlar

HAGB kapsamındaki kişinin mahkeme tarafından belirlenen yükümlülükleri vardır. Örneğin bir kamu kurumunda çalışmak, alkol tedavisi görmek, zararları gidermek gibi. Sanık bu yükümlülüklere uymazsa, yine HAGB kararı bozulur ve mahkeme açıklanmayan hükmü aynen açıklar. Açıklanan mahkûmiyet hükmü sonrası kişi, sabıkalı olur ve cezası neyse infaza başlanır. Ayrıca temizlenen sabıka hayali de sona erer.

Kısacası: HAGB kararı, yükümlülüklere tam uyumla ödüllendirilirken, ihlalde ise en baştaki cezanın aynen uygulanmasıyla sonuçlanır. Bu sebeple HAGB kararı verilmiş bir kişi, dikkatli olmalı ve yükümlülüklerini titizlikle yerine getirmelidir.

HAGB’nin Uygulanmadığı Haller

Uygulanamayacak Suçlar

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), bazı suçlar ve durumlar için kesinlikle uygulanamaz. Özellikle, Türk Ceza Kanunu ve diğer özel kanunlar kapsamında bazı ağır suçlar HAGB kapsamı dışında tutulmuştur. Terör suçları, cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlar, kasten adam öldürme, işkence, rüşvet ve organize suçlar genellikle HAGB’den yararlanamaz. Ayrıca, çocuklara karşı işlenen cinsel suçlar da bu kapsamda değerlendirilir.

HAGB uygulaması, kamu düzeni bakımından hassas olan suçlar için oldukça sınırlıdır. Örneğin, uyuşturucu ticareti, resmi belgede sahtecilik gibi suçlarda da mahkemeler genellikle HAGB kararı veremez. Ayrıca, kaçakçılık, anayasal düzeni bozma ve silahlı örgüt kurma suçları da HAGB’nin dışında bırakılmıştır. Yani, toplumun güvenliğine ve kamu vicdanına zarar veren suçlar için bu imkandan yararlanılamaz.

Özel Yasalar ve HAGB İlişkisi

HAGB özel yasalarla düzenlenen bazı suçlar için de uygulanmamaktadır. Özellikle Ceza Muhakemesi Kanunu dışında kalan ve özel kanunla düzenlenen suçlar için HAGB’nin uygulanma şartları özel olarak belirlenmiştir. Örneğin, Terörle Mücadele Kanunu, Kaçakçılıkla Mücadele Kanunu, Askeri Ceza Kanunu gibi yasalarda işlenen suçlar, ilgili kanunlarda açıkça HAGB kapsamı dışında bırakılmış olabilir.

Bunun dışında, bazı özel yasalar HAGB hakkında özel bir düzenleme getirmektedir. Bazı suç tiplerinde yasa koyucu, kesinlikle HAGB uygulanamaz derken; bazı özel yasalarda “şu şu şartlarda HAGB uygulanamaz” diyerek özellikli durumlar öngörmektedir. Bu yüzden bir suçun HAGB kapsamına girip girmediği sadece Ceza Muhakemesi Kanunu’na değil, işlenen suçun ait olduğu özel kanuna bakılarak da değerlendirilmelidir.

Kısacası, HAGB’nin uygulanıp uygulanamayacağı, hem suçun niteliğine hem de özel yasa hükümlerine göre değişebilir. Bu noktada güncel mevzuatın ve Yargıtay kararlarının takibi oldukça önemlidir.

HAGB Kararına Nasıl İtiraz Edilir?

HAGB kararına itiraz için öncelikle dikkat edilmesi gereken nokta, mahkeme tarafından verilen hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) kararının kesinleşmemiş olmasıdır. HAGB kararına karşı itiraz, kararın tefhim veya tebliğinden itibaren kanunen belirlenen sürede yapılmalıdır. Bu itiraz bir dilekçe ile gerçekleştirilir ve dilekçede, HAGB kararına neden karşı çıkıldığı, varsa hukuki gerekçeleri, delil ve talepler açıkça belirtilmelidir.

İtiraz genellikle kararın verildiği mahkemeye sunulan bir dilekçe ile başlar. Eğer ilgili mahkeme Asliye Ceza Mahkemesi ise, itirazı o adliyede bulunan Ağır Ceza Mahkemesi incelemektedir. Hazırlanan dilekçede, HAGB kararının hangi hususlara aykırı olduğu veya neden adil bulunmadığı anlatılır. Böylece üst mahkeme, dosya üzerinden gerekli incelemeleri yapabilmektedir.

Ancak 1 Haziran 2024 sonrası yapılan yasal değişikliklerle birlikte, yeni dönemde HAGB kararına karşı artık doğrudan istinaf başvurusu da mümkündür. Kısacası, 2024 sonrası HAGB kararları yalnızca itiraz değil, aynı zamanda istinaf yoluyla da denetlenebilir hale gelmiştir.

İtirazın Usulü ve Süreleri

HAGB kararına itiraz için süre çok önemlidir. Eski uygulamada genellikle iki hafta (14 gün) olan süre, yapılan son değişikliklerle birlikte yedi güne (7) indirildi. Bu süre, kararın sanığa veya varsa müdafiine tebliğ edilmesinden itibaren başlar. Süre geçerse, itiraz hakkı kaybedilir ve karar kesinleşir.

• Kararın tefhimi (yani taraf huzurunda, duruşmada açıklanması) halinde, süre hemen başlar.
• Eğer karar yazılı tebligat yoluyla bildiriliyorsa, tebliğ tarihinden itibaren süre işler.

İtiraz dilekçesi hazırlanırken usul kurallarına dikkat etmek gerekir. Dilekçede; sanığın kimliği, HAGB kararının tarihi ve sayı numarası, hangi gerekçelerle itiraz edildiği veya hangi yanlışlıkların bulunduğu açıkça yazmalıdır. Hatalı veya eksik dilekçe usulden reddedilebilir.

İtiraz başvurusu ilgili mahkeme kalemine ya da UYAP sistemi üzerinden elektronik ortamda yapılabilir. Zamanlı yapılan başvuruda üst mahkeme dosya üzerinden bir karar verir. Genellikle Ağır Ceza Mahkemesi itirazı değerlendirir ve kararı onaylayabilir, bozabilir veya yeniden karar verilmesini isteyebilir.

Bozma, İstinaf ve Temyiz Hakları

2024 yılıyla birlikte yürürlüğe giren değişiklikler neticesinde, HAGB kararına karşı hukuki yol seçenekleri genişletilmiştir. Daha önce HAGB kararlarına yalnızca itiraz edilebiliyordu. Şimdi ise hem itiraz hem de istinaf yolu ile kararın denetlenmesi mümkündür.

• İstinaf: HAGB kararına istinaf başvurusu, kararın tebliğinden sonraki 7 gün içinde yapılır. İstinaf başvurusu, ilgili mahkemece üst derecede bulunan Bölge Adliye Mahkemesine sunulur. İstinaf incelemesinde kararda hukuka aykırılık olup olmadığı geniş şekilde incelenir.
• Bozma: Eğer HAGB kararı istinafta kabul görmez ve kesinleşirse, istisnaen kanun yararına bozma yolu açıktır. Yani Yargıtay Cumhuriyet Başsavcılığı'nın başvuru hakkı ile dosya, Yargıtay incelemesine taşınabilir. Bozma halinde karar kaldırılabilir ya da düzeltilir.
• Temyiz: HAGB kararlarının temyize götürülmesi, sadece belirli koşullarda mümkündür. Yani istinafa tabi olduktan ve orada kesinleşen kararlara karşı Yargıtay yolu, bazı istisna durumlar haricinde doğrudan kapalıdır. Ancak istinaf sonrası çıkan bazı kararların temyize taşıması mümkündür.

Sonuç olarak 2024 ve sonrasında HAGB kararlarına karşı itiraz, istinaf ve istisnaen bozma başvurusu yapılabilir. Temyiz hakkı ise genellikle sınırlı tutulmuş olup, istisnalar dışında doğrudan bir üst mahkemeye taşınamaz.

Bu nedenle HAGB kararından sonra hangi yargı yolunun kullanılacağı, kararın tarihine, kanuni düzenlemeye ve dosyanın özelliklerine göre değişebilir. Hak kaybı yaşamamak için süreleri kaçırmamak ve hukuki destek almak her zaman önemlidir.

HAGB ile İlgili Uygulamada Sık Karşılaşılan Sorunlar

Memuriyet ve Kamu Görevi Etkisi

Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), özellikle memuriyet ve kamu görevi üzerinde ciddi etkilere sahip olabilir. HAGB kararı verilen bir kişi, karar kesinleşene kadar hukuken mahkûm sayılmaz. Ancak uygulamada, kamu kurumları veya bazı özel sektör kurumları HAGB’yi memuriyete engel olarak değerlendirebilir. Özellikle güvenlik soruşturması veya arşiv araştırmasında HAGB kararları bazı kurumlar tarafından dikkate alınmaktadır.

Memuriyete girişte veya görevde yükselmede, HAGB geçmişi olan bireyler sorun yaşayabiliyor. Danıştay ve bazı yüksek yargı kararlarında HAGB'nin memuriyete engel olmadığı yönünde sonuçlar çıksa da, kurumların uygulaması çoğu zaman farklı olabiliyor. Bu nedenle HAGB başvurusu yapacak olan kişilerin olası sonuçları önceden değerlendirmesi çok önemlidir.

Kasıtlı ve Taksirli Suçlarda HAGB

Kasıtlı suçlarda HAGB uygulanıp uygulanamayacağı konusu sık sık gündeme gelir. Çünkü bazı kasıtlı suçlar, özellikle Türk Ceza Kanunu'nda katalog suçlar olarak yer alır ve bu suçlarda HAGB uygulanmaz. Örneğin, adam öldürme veya cinsel dokunulmazlığa karşı işlenen suçlarda HAGB söz konusu değildir.

Taksirli suçlar, hata ile yani istemeden işlenen suçlardır. Trafik kazaları gibi olaylarda taksirli suçlarda HAGB uygulaması genellikle mümkündür. Ancak taksirle birden fazla kişinin ölümü veya yaralanmasına sebep olunmuşsa mahkemenin değerlendirmesi gerekmektedir. Uygulamada hâkimler taksirli suçlarda sanığın pişmanlığına ve zararın giderilip giderilmediğine de dikkat etmektedir.

HAGB Kararının Silinmesi ve Sonrası

HAGB kararının sicilden silinmesi, çoğu kişi için önemli bir meseledir. Denetim süresi başarıyla tamamlandıysa ve yeni bir suç işlenmediyse HAGB kararı otomatik olarak ortadan kalkar. Böylece ilgili suçun adli sicil kaydı silinir. Ancak uygulamada, bazı eski HAGB kayıtları sistemde görünebilir veya arşiv kaydında çıkabilir. Bu yüzden mahkemeden veya savcılıktan adli sicil kaydının silindiğine dair belge alınması tavsiye edilir.

HAGB sonrası arşiv kaydı genellikle yalnızca kolluk ve adli makamlar için görünür. Ancak memuriyete giriş veya bazı özel kurumların istediği güvenlik araştırması gibi durumlarda arşiv kaydı sorun yaratabilir.

HAGB Kararının Tekrar Alınıp Alınamayacağı

HAGB kararının tekrar alınması, yani bir kişi hakkında ikinci kez HAGB uygulanıp uygulanamayacağı da sıkça sorulan bir sorudur. Mevcut yasalara göre, ayrı ayrı işlenen iki farklı suç için iki defa HAGB kararı verilemez. Yani bir kişi daha önce HAGB’den faydalanmışsa ve denetim süresi sona ermemişse veya o süre içinde yeniden suç işlerse, ikinci kez HAGB uygulanamaz.

Ancak bazı istisnalar var. Kişinin ilk HAGB uygulaması üzerinden belirli bir süre geçtikten ve her şey sorunsuz tamamlandıktan sonra yeni bir suçta HAGB’den tekrar yararlanıp yararlanamayacağı mahkemenin takdirindedir. Fakat uygulamada çoğunlukla ikinci kez HAGB şansı tanınmamaktadır. Yani, HAGB uygulaması tek seferlik bir imkandır ve sonraki suçlarda genellikle mümkün değildir.

Bu yüzden HAGB hakkında kesin karar vermeden önce hem yasal durumu hem de kendi geçmişinizi iyi analiz etmek gerekir.

Son Yasa Değişiklikleri ve Etkileri

Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması (HAGB) ile ilgili 2024 ve 2025 yıllarında önemli yasal değişiklikler yapılmıştır. En dikkat çeken değişiklik 7499 Sayılı Kanun ile olmuştur. Artık HAGB’nin uygulanabilmesi için sanığın kabulü şartı kaldırılmıştır. Yani mahkeme, sanığın rızası olmasa bile HAGB kararı verebilir.

Yine önemli olarak, HAGB kararlarına karşı istinaf yolu açılmıştır. Bu değişiklikle, artık sadece itirazla yetinilmeyecek; ilk derece mahkemesinin verdiği HAGB kararına karşı istinaf mahkemesinde de inceleme yapılabilecektir. Böylece kişiler, haklarını koruma konusunda daha fazla imkana sahip olmuş oldu.

Bir diğer yenilik ise, müsadere (el koyma) ile ilgili kararlarda HAGB kararının uygulanamayacağı düzenlendi. Yani müsadere gibi cezai sonuçlar doğuran kararlar hakkında HAGB kararı verilmesi mümkün değil.

Son olarak, kanunda yapılan düzenlemelere göre denetim süresi içinde kasıtlı suç işlendiğinde artık tekrar HAGB uygulanamayacaktır. Denetim süresi ve uygulamasında ise temel değişiklikler olmadı; 18 yaş altı için 3 yıl, yetişkinler için ise 5 yıl denetim süresi devam ediyor.

Bu değişiklikler, adil yargılanma ve mağdur-haklıyı koruma dengesini güçlendirmiştir. Özellikle istinaf yolunun açılması ve sanığın kabulü şartının kalkması, uygulamada büyük kolaylıklar ve yeni tartışma alanları getirmiştir.

Yargıtay Kararlarından Örnekler

Güncel Yargıtay kararları, Hükmün Açıklanmasının Geri Bırakılması uygulamasında yeni yasa değişikliklerine hızla uyum sağlandığını göstermekte. 2024-2025 yıllarına ait kararlarda en çok dikkat çeken noktalar şöyle:

Öncelikle, sanık kabulünün zorunlu olmadığı vurgulanıyor. Yargıtay, kanun değişikliğinden sonra verilen HAGB kararlarında sanığın rıza göstermemiş olmasının kararı geçersiz kılmayacağını ve hâkimin HAGB uygulayabileceğini belirtmektedir.

Bir diğer önemli örnek, istinaf yolu ile ilgili. Yargıtay’a göre, 1 Haziran 2024’ten sonra verilen HAGB kararlarında sadece itirazla yetinilmemeli, istinaf başvuruları da değerlendirilmelidir. Böylece ilk derece mahkemeleri üzerinde ikinci göz daha etkin hale gelmiştir.

Yargıtay’ın dikkat çektiği bir diğer konu ise müsadereye dair HAGB yapılamayacağıdır. Eğer bir suç dolayısıyla müsadere kararı varsa HAGB uygulanamayacağına karar verilmiştir.

Ayrıca Yargıtay, HAGB kararlarının adli sicil kaydına geçirilmemesi gerektiğini de tekrar vurgulamıştır. 2024 düzenlemesiyle bu konuda bir değişiklik yapılmamış, lehte uygulama devam etmiştir.

Kısacası, Yargıtay uygulaması yeni yasal düzenlemelere paralel olarak şekillenmekte, mahkemeler ise kararlarında bu güncel Yargıtay içtihatlarına dikkat etmektedir. Bu da hem sanıklar hem de mağdurlar açısından daha öngörülebilir bir süreç ortaya koymaktadır.