Reşit Çocuğun Annesinin Soyadını Alması

Reşit çocuğun annesinin soyadını alması, özellikle boşanma, velayet ve aile bağları söz konusu olduğunda sıkça merak edilen bir konudur. Uygulamada çocuğun soyadı, velayetin kimde olduğu, çocuğun kendi talebi, “çocuğun üstün yararı” ilkesi ve güncel Yargıtay ile Anayasa Mahkemesi içtihatları birlikte değerlendirilerek belirlenir.

Bu yazıda; reşit olmuş çocuğun kendi başına soyadı değiştirme davası açıp annesinin soyadını alıp alamayacağı, hangi şartlarda babanın soyadından vazgeçebileceği, annenin bekârlık soyadı ile yeni evlilikten aldığı soyadı arasındaki farklar ve mahkemelerin bu taleplere nasıl yaklaştığı adım adım ve örneklerle ele alınacaktır. Böylece reşit çocuğun annesinin soyadını alması sürecini net ve hukuka uygun biçimde anlayabileceksiniz.

Reşit olan bir çocuk annesinin soyadını alabilir mi?

Türkiye’de reşit olmuş bir kişi, belirli şartlarla annesinin soyadını alabilir. Bu, doğrudan nüfus müdürlüğüne “soyadımı annemin soyadı yapın” demekle olmuyor; genellikle mahkeme kararıyla, yani bir soyadı değişikliği davası açarak mümkün oluyor.

Özellikle son yıllarda Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararları, anne soyadına geçişi daha erişilebilir hale getirdi. Yine de her dosya, kişinin kendi hayat hikayesi ve gerekçeleri üzerinden ayrı ayrı değerlendiriliyor.

Türk Medeni Kanunu’na göre soyadı kuralı nedir?

Türk Medeni Kanunu’na göre evlilik içinde doğan çocuğun soyadı kural olarak babanın soyadıdır. Evlilik birliği devam ettiği sürece çocuk, babanın soyadını taşır. Boşanma halinde de, velayet anneye geçse bile, çocuk kendiliğinden annenin soyadını alamaz; yine babanın soyadını taşımaya devam eder.

Evli olmayan anne ve babadan doğan çocukta ise, tanıma ve babalık davası gibi durumlara göre soyadı belirlenir; çoğu durumda başlangıçta annenin soyadını taşır, sonra babanın tanımasıyla değişebilir.

Yani temel kural: soyadı, doğum anındaki aile hukuku durumuna göre belirlenir ve kendiliğinden değişmez. Değişiklik için ya özel bir kanuni düzenleme ya da mahkeme kararı gerekir.

Çocuk reşit olunca soyadı konusunda kendi kararını verebilir mi?

Kişi 18 yaşını doldurup reşit olduğunda, artık kendi adına soyadı değişikliği davası açma hakkına sahip olur. Yani anne veya babanın iznine gerek kalmadan, bizzat kendisi mahkemeye başvurabilir.

Ancak “reşit oldum, artık istediğim soyadını seçerim” gibi sınırsız bir serbestlik yok. Kanuna göre soyadını değiştirmek için haklı neden göstermek zorunlu. Anne soyadına geçmek de bu çerçevede değerlendirilir.

Mahkemeler, özellikle:

• Baba ile ciddi ve kalıcı çatışma, iletişimsizlik, şiddet, kötü muamele iddiaları
• Babanın çocuğu terk etmesi, ilgilenmemesi
• Kişinin toplumda, iş hayatında, okulda babanın soyadı nedeniyle zorlanması
• Çocuğun fiilen hep anneyle yaşaması ve kendini anne ailesine ait hissetmesi

gibi durumları haklı neden olarak kabul edebiliyor.

Sonuç olarak: Reşit olan bir kişi, doğrudan kendi kararıyla nüfusta soyadını değiştiremez, ama kendi adına dava açıp, haklı nedenlerini ortaya koyarak annesinin soyadını almayı talep edebilir. Mahkeme bu gerekçeleri yeterli bulursa, karar verilir ve nüfus kaydı buna göre düzeltilir.

Anne soyadına geçmenin hukuki dayanağı hangi kanun ve maddeler?

Anne soyadına geçmek, tamamen kişisel bir tercih gibi görünse de aslında oldukça net bir hukuki zemine dayanır. Türk Medeni Kanunu, Soyadı Kanunu, Nüfus Hizmetleri Kanunu ve bunlara ilişkin yönetmelikler ile Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararları birlikte değerlendirilir. Özellikle son yıllarda verilen yüksek yargı kararları, soyadını kişilik hakkı ve eşitlik ilkesi ile bağlantılı görerek anne soyadına geçişi daha erişilebilir hale getirmiştir.

TMK’da soyadıyla ilgili temel hükümler (m. 321, 27 ve ilgili maddeler)

Türk Medeni Kanunu’nun 321. maddesi, çocuğun soyadına ilişkin temel kuralı koyar: Evlilik içinde doğan çocuk kural olarak ailenin soyadını, yani babanın soyadını taşır. Evlilik yoksa çocuk annenin soyadını alır; ancak bu hükmün bir kısmı Anayasa Mahkemesi tarafından iptal edilmiş ve uygulama zaman içinde değişmiştir.

Soyadı değişikliğinin genel çerçevesi ise TMK m. 27 ile çizilir. Bu maddeye göre ad ve soyad, haklı sebepler varsa mahkeme kararıyla değiştirilebilir. Haklı sebep kavramı kanunda tek tek sayılmaz; Yargıtay içtihatları ve somut olayın özellikleriyle doldurulur.

Buna ek olarak, kişilik haklarının korunmasına ilişkin hükümler (örneğin TMK m. 24–25) de önemlidir. Soyadı, kişinin manevi varlığının bir parçası kabul edildiği için, kişilik hakkına saldırı oluşturan bir soyadının değiştirilmesi talebi bu maddelere de dayandırılabilir. Anayasa Mahkemesi de soyadını, kişinin maddi ve manevi varlığını koruma ve geliştirme hakkı kapsamında değerlendirmektedir.

Soyadı Kanunu ve nüfus hizmetleri mevzuatında neler düzenleniyor?

Soyadı Kanunu (2525 sayılı Kanun) soyadının alınması ve kullanılmasıyla ilgili temel ilkeleri belirler. Soyadının tek olması, genel ahlaka aykırı olmaması, gülünç veya aşağılayıcı olmaması gibi kurallar buradan gelir.

Soyadı değişikliğinin usulü ise daha çok 5490 sayılı Nüfus Hizmetleri Kanunu ve bu kanunun uygulanmasına ilişkin yönetmeliklerde düzenlenmiştir. Nüfus Hizmetleri Kanunu’nun 36. maddesi, nüfus kayıtlarının düzeltilmesi ve ad–soyad değişikliği davalarının mahkeme kararıyla yapılacağını, bu davalarda görevli mahkemenin kural olarak asliye hukuk mahkemesi olduğunu belirtir.

Ayrıca, belirli dönemlerde çıkarılan geçici maddelerle (örneğin geçici 10. madde) bazı ad ve soyadı düzeltmelerinin doğrudan nüfus müdürlüğüne başvuru ile yapılabilmesine imkân tanınmıştır; ancak bu idari yol sınırlı süreli ve belirli türdeki yazım hataları veya bariz uygunsuzluklarla sınırlıdır. Anne soyadına geçiş gibi kişisel tercih ve kimlik algısıyla ilgili değişiklikler için genellikle yine mahkeme kararı aranır.

Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararlarının anne soyadına etkisi

Anne soyadına geçmenin pratikte mümkün hale gelmesinde en büyük rol, Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay kararlarınındır.

Anayasa Mahkemesi, hem çocukların hem de kadınların soyadıyla ilgili birçok kararında, soyadını özel hayatın ve kişilik hakkının bir unsuru olarak görmüş; Anayasa’nın 10. maddesindeki eşitlik ilkesi ve 17. maddesindeki maddi ve manevi varlığı koruma hakkı ile bağlantı kurmuştur. Özellikle 2009 sonrası kararlarında, çocuğun sadece babanın soyadını taşımasını zorunlu kılan veya annenin soyadını kullanmasını zorlaştıran kuralları eleştiren ve iptal eden hükümler dikkat çekmektedir.

Yargıtay ise, TMK m. 27’deki “haklı sebep” kavramını geniş yorumlayarak, anneyle güçlü duygusal bağ, baba ile fiili bağın kopmuş olması, babanın soyadının kişide olumsuz çağrışımlar yaratması gibi durumları soyadı değişikliği için yeterli görebilmektedir. Bu içtihatlar, reşit olan bir kişinin anne soyadına geçme talebini destekleyen önemli dayanaklar oluşturur.

Sonuç olarak, anne soyadına geçmek isteyen reşit bir kişi, talebini yalnızca kanun maddelerine değil, aynı zamanda Anayasa Mahkemesi ve Yargıtay’ın yerleşmiş kararlarına da dayandırarak hukuken güçlü bir zemin oluşturabilir.

Reşit çocuğun annesinin soyadını alması için izlenecek yol

Mahkemeye başvuru zorunlu mu, idari yoldan değişiklik mümkün mü?

Reşit olmuş bir kişinin annesinin soyadını alması, güncel uygulamada temelde mahkeme kararıyla mümkün kabul edilir. Nüfus müdürlüğü, kendiliğinden “baba soyadından anne soyadına geçiş” yapmaz; mutlaka bir haklı nedene dayalı soyadı düzeltilmesi davası ya da bazı durumlarda soyadı değişikliği davası gerekir.

İdari yoldan, yani sadece nüfus müdürlüğüne başvurarak yapılan değişiklikler daha çok yazım hatası, bariz imla yanlışları, alay konusu olabilecek soyadları gibi sınırlı haller içindir. Anne soyadına geçme talebi ise genellikle kişilik hakkına sıkı sıkıya bağlı, daha ağır bir değişiklik sayıldığı için hakim kararı aranır.

Özetle: Reşit bir kişi, annesinin soyadını almak istiyorsa, pratikte mahkemeye başvuru fiilen zorunludur. Nüfus müdürlüğü, ancak mahkeme kararını işleyerek kaydı değiştirir.

Hangi mahkemeye, nerede dava açılır?

Anne soyadına geçmek için açılacak dava, uygulamada Asliye Hukuk Mahkemesi’nde görülür. Dava türü genellikle “ad ve soyadın düzeltilmesi” ya da “soyadı değişikliği” olarak adlandırılır.

Yetki bakımından çoğunlukla:

• Davacının (yani soyadını değiştirmek isteyen kişinin) yerleşim yerindeki Asliye Hukuk Mahkemesi yetkili kabul edilir.

Kişi yurt dışında yaşıyorsa, Türkiye’de nüfusa kayıtlı olduğu yer mahkemesi ya da son yerleşim yeri mahkemesi tercih edilir. Uygulamada, kişinin fiilen Türkiye’de ikamet ettiği yer mahkemesine de dava açıldığı görülür; bu noktada güncel içtihat ve uygulamaya göre hareket etmek önemlidir.

Dava dilekçesinde neler yazılmalı, hangi talepler eklenebilir?

Dava dilekçesi sade, net ve kronolojik olmalıdır. Genellikle şu unsurlar yer alır:

• Davacının kimlik bilgileri, T.C. kimlik numarası, adresi
• Mevcut soyadı ve almak istediği anne soyadı
• Anneyle olan hukuki bağın açıklanması (evlilik içi/evlilik dışı doğum, tanıma, soybağı davası vb.)
• Baba soyadını taşımaktan doğan psikolojik, sosyal, aile içi, mesleki sorunlar
• Anneyle fiili bağın, bakımın, duygusal ilişkinin daha güçlü olduğu yönündeki açıklamalar
• Talebin hukuki dayanağı olarak Türk Medeni Kanunu’nun ilgili maddelerine ve kişilik haklarının korunmasına atıf

Talepler kısmında ise genellikle:

• Davacının soyadının, nüfus kayıtlarında annesi …’nın soyadı olan “X” olarak düzeltilmesine,
• Kararın kesinleşmesiyle birlikte nüfus müdürlüğüne müzekkere yazılarak kaydın işlenmesine,
• Yargılama giderleri ve varsa vekalet ücretinin karşı tarafa yükletilmesine

yönünde istemler yer alır.

İstenirse, aynı dava dilekçesinde adın da değiştirilmesi talep edilebilir; ancak bunun için de ayrıca haklı nedenler açıklanmalıdır. Dilekçede duygusal anlatım olabilir ama mutlaka somut olaylar, tarih ve örneklerle desteklenmesi, davanın ciddiyetini ve inandırıcılığını artırır.

Anne soyadına geçmek için hangi şartlar aranıyor?

Reşit bir kişinin annesinin soyadına geçebilmesi için temel şart, mahkemeye başvurup haklı nedenlerini ortaya koymasıdır. Kanunda “anne soyadına geçiş” diye özel bir madde yok; bu işlem, genel ad ve soyadı değiştirme davası çerçevesinde yürütülür.

Mahkeme, başvuruyu değerlendirirken özellikle şunlara bakar:

• Soyadı değişikliğinin kişinin kişilik hakları, psikolojik durumu ve sosyal hayatı üzerindeki etkisi
• Mevcut soyadının kişide rahatsızlık, baskı, travma, dışlanma gibi sonuçlar doğurup doğurmadığı
• Anneyle kurulan bağın, baba ile olan bağa göre fiili ve duygusal olarak daha güçlü olup olmadığı

Yani mesele sadece “beğeni” değil; kişilik hakkının korunması ve haklı neden bulunup bulunmadığıdır.

Haklı neden sayılabilecek durumlara örnekler

Uygulamada ve içtihatlarda sıkça kabul gören haklı nedenlere örnek olarak şunlar sayılabilir:

• Baba ile hiç görüşmeme, uzun yıllardır fiili bağın kopmuş olması
• Baba tarafından şiddet, istismar, ağır hakaret, terk gibi davranışlar
• Babanın soyadının, küçük yerde veya mesleki çevrede olumsuz tanınması, alay konusu olması
• Çocuğun fiilen anneyle büyümesi, herkesin onu anne soyadıyla tanıması
• Baba soyadının kişide travma, utanç, öfke, aidiyetsizlik duygusu yaratması
• Kişinin eğitim, iş, sosyal çevresinde anne soyadıyla biliniyor olması, karışıklık yaşanması

Her olay kendi içinde değerlendirilir. Bu örneklerden birkaçı bir arada olduğunda mahkemenin ikna olması daha kolaydır.

Psikolojik, sosyal, mesleki gerekçeler mahkemeye nasıl anlatılır?

Psikolojik, sosyal ve mesleki gerekçeler ne kadar somut anlatılırsa, mahkeme için o kadar ikna edici olur. Dilekçede:

• Çocukluk döneminden itibaren baba ile ilişkinin nasıl olduğu, ne zaman ve neden koptuğu
• Anneyle kurulan bağın günlük hayatınıza nasıl yansıdığı (kiminle yaşadığınız, kiminle bayram geçirdiğiniz, kimin size baktığı)
• Okulda, işte, resmi işlemlerde soyadınız yüzünden yaşadığınız somut sıkıntılar
• Soyadını her duyduğunuzda veya kullandığınızda hissettiğiniz duygular (utanç, korku, öfke, yabancılık vb.)

açık, sade ve kronolojik bir şekilde anlatılmalıdır.

Gerekiyorsa:

• Psikolog / psikiyatri raporu (özellikle travma, anksiyete, depresyon gibi durumlar varsa)
• İş yerinden, okuldan, sosyal çevreden yazılı belgeler veya yazışmalar
• Tanık beyanları (aile bireyleri, arkadaşlar, öğretmenler, iş arkadaşları)

ile bu anlatım desteklenebilir. Mahkeme, sadece duygusal bir hikâye değil, kanıtlanabilir bir tablo görmek ister.

Sırf “annemin soyadını istiyorum” demek yeterli olur mu?

Genellikle tek başına yeterli görülmez.

Sadece “annemi çok seviyorum, onun soyadını istiyorum” demek, mahkemenin aradığı “haklı neden” eşiğini çoğu zaman karşılamaz. Sevgi elbette önemli, ama mahkeme şu sorulara cevap arar:

• Mevcut soyadın sende hangi somut olumsuz etkiyi yaratıyor?
• Anne soyadına geçmek, hangi sorunu çözecek, hayatında neyi düzeltecek?
• Bu talep ani bir duygusal tepki mi, yoksa uzun süredir düşündüğün, oturmuş bir karar mı?

Eğer “annemin soyadını istiyorum” cümlesinin arkasında yukarıda sayılan psikolojik, sosyal, ailevi gerekçeler ve bunları destekleyen olaylar, tanıklar, belgeler varsa, o zaman tablo değişir.

Özetle:

• Sadece istek genelde yetmez.
• İstek + haklı neden + mümkünse delil birleştiğinde, anne soyadına geçme talebinin kabul edilme ihtimali ciddi şekilde artar.

Gerekli belgeler ve ispat nasıl yapılır?

Anne soyadına geçmek için açılacak soyadı değişikliği davasında, mahkeme sadece “isteği” değil, bunu destekleyen belge ve delilleri görmek ister. Bu yüzden baştan itibaren düzenli bir dosya hazırlamak, hem süreci hızlandırır hem de talebin ciddiyetini gösterir.

Genel olarak mahkemeye sunulan her belge, şu iki soruya cevap vermeye yardımcı olmalıdır:

1. Neden mevcut soyadınızı taşımak istemiyorsunuz?
2. Neden annenizin soyadını almak sizin için daha uygun ve yararlı?

Bu çerçeveyi akılda tutarak belgeleri seçmek ve düzenlemek en sağlıklı yoldur.

Nüfus kayıt örneği, kimlik, adres ve benzeri resmi belgeler

Soyadı değişikliği davasında temel resmi belgeler şunlardır:

• Nüfus kayıt örneği: Anne, baba, kardeşler, medeni hal, doğum tarihi gibi bilgileri gösterir. Çocuğun hangi evlilikten doğduğu, anne ve babanın soyadları, boşanma varsa tarihleri bu kayıttan görülür. Hakim, aile yapısını ve soybağı ilişkisini buradan takip eder.
• T.C. kimlik kartı / nüfus cüzdanı fotokopisi: Davacının kimliğini ve mevcut soyadını gösterir.
• Yerleşim yeri belgesi (ikametgah): Hangi adreste yaşadığınızı gösterir; görevli mahkemenin belirlenmesinde ve tebligatlarda kullanılır.
• Varsa önceki mahkeme kararları: Boşanma kararı, velayet kararı, daha önce açılmış soyadı/isim değişikliği davaları gibi. Bunlar, aile içi süreci ve geçmiş uyuşmazlıkları ortaya koyar.

Bu resmi belgeler, davanın “ispat” kısmından çok, kimlik ve aile durumunun netleştirilmesi için önemlidir. Eksiksiz sunulmaları, mahkemenin dosyayı daha hızlı incelemesini sağlar.

Tanık beyanı, eğitim ve iş belgeleri gibi deliller ne işe yarar?

Anne soyadına geçmek için çoğu zaman haklı neden göstermek gerekir. Bu noktada tanıklar ve çeşitli belgeler devreye girer:

• Tanık beyanları: Aile içi çatışma, babayla bağın kopukluğu, annenin fiilen çocuğa tek başına bakması, çevrede annenin soyadıyla tanınma gibi durumları en iyi tanıklar anlatır. Hakim, tanıkların anlatımıyla olayların sürekliliğini ve ciddiyetini değerlendirir.
• Eğitim belgeleri: Okul kayıtları, öğrenci belgesi, diploma, sertifika gibi belgelerde annenin soyadı kullanılıyorsa veya öğretmenlerin, arkadaşların sizi annenizin soyadıyla tanıdığına dair yazışmalar varsa, bunlar “sosyal çevrede bu soyadla biliniyorum” iddianızı destekler.
• İş ve mesleki belgeler: İş sözleşmeleri, kartvizit, şirket içi yazışmalar, e-posta adresleri, sosyal medya profilleri gibi alanlarda annenizin soyadını kullanıyorsanız, bu da mesleki hayatta bu soyadla tanındığınızı gösterir.
• Sağlık, psikolojik destek belgeleri: Baba soyadıyla anılmanın sizde travma, kaygı, utanç gibi duygular yarattığına dair psikolog/psikiyatrist raporları varsa, bunlar haklı neden açısından oldukça güçlü delillerdir.

Bu tür deliller, mahkemeye “bu değişiklik benim hayatımda gerçek bir ihtiyaca dayanıyor” mesajını verir. Sadece duygusal bir istek değil, sürekliliği olan bir durum olduğunu göstermek önemlidir.

Dilekçe ve ek belgeleri hazırlarken nelere dikkat edilmeli?

Dava dilekçesi ve ekleri, hakimin sizinle ilk karşılaştığı noktadır. Bu yüzden:

• Kısa ama net bir anlatım tercih edin. Çocukluk anılarınızı roman gibi yazmak yerine, tarih ve olayları kronolojik ve anlaşılır şekilde sıralayın.
• “Babamı sevmiyorum” gibi genel cümleler yerine, mümkün olduğunca somut örnekler verin: görüşmeme süresi, şiddet, ilgisizlik, nafaka ödememe, hakaret içeren mesajlar gibi.
• Annenizin soyadıyla zaten fiilen yaşadığınızı gösteren her belgeyi ekleyin: okul, iş, sosyal medya, spor kulübü, dernek üyeliği vb.
• Belgeleri karışık halde değil, mantıklı bir sırayla dosyalayın:

1. Kimlik ve nüfus kayıtları
2. Aileye ilişkin mahkeme kararları (boşanma, velayet vb.)
3. Eğitim ve iş belgeleri
4. Sağlık/psikolojik raporlar
5. Tanık listesi ve varsa yazılı beyanlar

Mümkünse dilekçeyi yazmadan önce en azından bir hukukçudan metni okumasını istemek, eksik veya yanlış ifade riskini azaltır. Ancak kendi başınıza hazırlarken de, saygılı, sakin ve olabildiğince somut bir dil kullanmanız, talebinizin daha ciddiye alınmasına yardımcı olur.

Boşanma ve velayet durumunun anne soyadına etkisi

Boşanma, velayet ve anne soyadına geçme konuları birbirine bağlı ama her biri için ayrı hukuki kurallar var. Özellikle evlilik içinde doğan çocuğun soyadı, velayetin kimde olduğundan ve annenin sonradan evlenip evlenmediğinden bağımsız olarak belirli esaslara bağlı kalıyor.

Evlilik içinde doğan çocuğun soyadı kuralı değişiyor mu?

Türk Medeni Kanunu’nun 321. maddesine göre, ana ve baba evliyse çocuk kural olarak babanın soyadını taşır. Anne önceki evliliğinden dolayı çift soyadı kullanıyorsa, çocuk annenin bekarlık soyadını alır.

Boşanma bu temel kuralı kendiliğinden değiştirmez. Yani:

• Evlilik içinde doğan çocuk, boşanma sonrası da otomatik olarak babanın soyadını taşımaya devam eder.
• Velayetin anneye verilmesi, tek başına soyadını değiştirmez; ayrıca bir soyadı değişikliği davası açılması gerekir.

Mahkemeler, çocuğun üstün yararı gerektiriyorsa ve haklı nedenler varsa, çocuğun annenin bekarlık soyadına geçmesine karar verebiliyor. Ancak bu, istisnai ve her dosyanın somut durumuna göre değerlendirilen bir durum.

Boşanmış anne, çocuk reşit olduktan sonra sürece nasıl dahil olur?

Çocuk 18 yaşını doldurduğunda artık kendi adına dava açma ehliyetine sahip olur. Bu aşamadan sonra:

• Soyadını değiştirmek isteyen kişi, davayı bizzat kendisi açar.
• Anne, artık velayet sahibi sıfatıyla değil, en fazla tanık ya da destekleyici kişi olarak sürece katılabilir.
• Anne, çocuğun babasıyla yaşadığı sorunları, psikolojik etkileri, okul ve sosyal çevrede yaşanan karışıklıkları mahkemeye anlatabilir; bu beyanlar “haklı neden” değerlendirmesinde önem kazanabilir.

Yani reşit olduktan sonra inisiyatif tamamen çocuğa geçer; anne süreci yöneten değil, destekleyen konumdadır.

Anne yeniden evlendiğinde, yeni eşin soyadı çocuğa verilebilir mi?

Burada güncel Yargıtay içtihadı çok net: Çocuk, annenin yeni evlendiği kişinin soyadını alamaz.

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi, 23 Eylül 2025 tarihli kararında, boşanmış bir annenin, velayeti kendisinde olan çocuğun soyadının yeni eşinin soyadıyla değiştirilmesine izin veren yerel mahkeme kararını, “usul ve yasaya aykırı” bularak kanun yararına bozdu.

Kararın gerekçesinde özetle:

• Türk hukukunda evlilik birliği içinde doğan çocuğun babanın soyadını taşıyacağı,
• Boşanma sonrası, çocuğun üstün yararı varsa annenin bekarlık soyadına geçilebileceği,
• Ancak annenin yeni evlendiği eşinin soyadının çocuğa verilemeyeceği açıkça vurgulandı.

Bu ne anlama geliyor?

• Anne yeniden evlense bile, çocuğun soyadı “baba soyadı” ya da şartları varsa “annenin bekarlık soyadı” olabilir.
• Çocuk, üvey babanın soyadını ne küçükken ne de reşit olduktan sonra mahkeme kararıyla alamaz; çünkü kanunda böyle bir imkân öngörülmüyor ve Yargıtay da bu yönde açık içtihat oluşturmuş durumda.

Özetle: Boşanma ve velayet değişikliği, çocuğun soyadını kendiliğinden değiştirmez; anne yeniden evlense bile yeni eşin soyadı çocuğa taşınamaz. Soyadı konusunda tek istisnai yol, haklı nedenler varsa annenin bekarlık soyadına geçiştir ve bu da mutlaka mahkeme kararıyla mümkündür.

Reşit çocuğun anne soyadına geçmesinde Yargıtay kararları

“Çocuk, annenin yeni evlendiği kişinin soyadını alamaz” kararı ne anlama geliyor?

Yargıtay 2. Hukuk Dairesi’nin 23.09.2025 tarihli kararı, çok net bir çizgi çekiyor: Çocuk, annesinin yeni evlendiği eşinin soyadını alamaz. Bu karar, kanun yararına bozma niteliğinde ve Resmî Gazete’de yayımlanmış durumda.

Somut olayda anne, boşandığı eşinden olan çocuğun velayetini alıyor, sonra yeniden evleniyor ve çocuğun soyadının yeni eşinin soyadıyla değiştirilmesini istiyor. Yerel mahkeme bu talebi kabul ediyor; ancak Adalet Bakanlığı kararı Yargıtay’a taşıyor. Yargıtay, Türk hukukunda evlilik içinde doğan çocuğun kural olarak babanın soyadını taşıyacağını, boşanma sonrası ise ancak annenin bekarlık soyadına geçişin, çocuğun üstün yararı varsa mümkün olabileceğini vurguluyor. Buna karşılık, annenin yeni eşinin soyadının çocuğa verilmesine hukuken imkân bulunmadığını açıkça belirtiyor.

Bu ne anlama geliyor?

• Çocuk için “üçüncü bir kişi” konumundaki üvey babanın soyadı, hukuken seçenek değil.
• Çocuğun soyadı ya babanın soyadı olarak kalabilir ya da şartları varsa annenin bekarlık soyadına dönüştürülebilir.
• Annenin sonraki evliliğiyle kazandığı soyadına geçiş, çocuk açısından ayrı bir hak olarak tanınmıyor.

Karar, özellikle boşanma sonrası “aile bütünlüğü” gerekçesiyle üvey babanın soyadını talep eden davalarda, mahkemelere bağlayıcı bir yol gösterici nitelik taşıyor.

Boşanma sonrası soyadı değişikliği davalarından öne çıkan içtihatlar

Yargıtay’ın son yıllardaki kararlarında iki ana eksen öne çıkıyor: çocuğun üstün yararı ve soyadında istikrar.

1. Boşanma sonrası velayet annedeyse, çocuk bazı durumlarda annenin bekarlık soyadına geçebiliyor. Yargıtay, özellikle babayla fiili bağın zayıf olduğu, baba ilgisiz olduğu, çocuk babanın soyadı nedeniyle psikolojik veya sosyal baskı yaşadığı durumlarda, annenin bekarlık soyadına geçişi kabul eden kararlar veriyor. Burada temel ölçüt, çocuğun duygusal, sosyal ve eğitim hayatını korumak.

2. Buna karşılık, salt annenin isteği, “okulda karışıklık oluyor” gibi soyut gerekçeler veya sadece anneyle aynı soyadı taşıma arzusu, tek başına yeterli görülmeyebiliyor. Yargıtay, her olayda somut delil ve gerekçe arıyor; örneğin çocuğun yaşı, babayla kişisel ilişki durumu, çocuğun görüşü, sosyal çevrede yaşanan somut sıkıntılar gibi unsurları birlikte değerlendiriyor.

3. Son 2025 tarihli kararla birlikte, üvey babanın soyadına geçiş yolu tamamen kapatılmış durumda. Yani içtihat çizgisi şöyle şekilleniyor:

• Baba soyadı → kural.
• Anne bekarlık soyadı → çocuğun üstün yararı varsa istisna.
• Üvey baba soyadı → hiçbir şekilde mümkün değil.

Bu içtihatlar, aile mahkemelerinin takdir yetkisini daraltmıyor ama çerçeveyi netleştiriyor: Her karar, çocuğun menfaati ve hukuki istikrar ilkesiyle uyumlu olmak zorunda.

Bu içtihatlar reşit kişi için nasıl bir yol haritası çiziyor?

Reşit olduktan sonra anne soyadına geçmek isteyen biri için Yargıtay kararları dolaylı ama önemli bir rehber sunuyor.

Öncelikle, kişi 18 yaşını doldurduğunda artık “çocuk” değil, reşit birey olarak kendi soyadı hakkında dava açma hakkına sahip. Bu durumda dava, velayet veya anne-baba üzerinden değil, bizzat kişinin kendi kişilik hakkına dayanıyor. Yine de Yargıtay’ın çocuklara ilişkin soyadı içtihatları, mahkemelerin bakış açısını gösterdiği için yol gösterici:

• Mahkemeler, reşit kişinin soyadı değişikliği talebinde de kişilik hakkı, üstün yarar ve toplumsal-sosyal uyum kriterlerine bakıyor. Çocukken yaşanan olumsuzluklar, babayla bağın kopukluğu, anneyle kurulan güçlü duygusal ve fiili bağ, eğitim ve iş hayatında kullanılan soyadının anne soyadı olması gibi unsurlar, reşit kişi için de “haklı neden” olarak değerlendirilebiliyor.
• Üvey babanın soyadına geçiş ise, reşit kişi bakımından da çok istisnai; Yargıtay’ın son kararı, soyadının aile bağını ve nesep ilişkisini yansıttığını, sırf sosyal yakınlıkla üçüncü kişinin soyadına geçmenin sistematik olarak istenmediğini ortaya koyuyor.

Sonuç olarak, reşit bir kişi anne soyadına geçmek istiyorsa:

• Talebini, kendi hayat hikayesi ve kişilik hakkı çerçevesinde somut gerekçelerle desteklemeli.
• Yargıtay’ın “çocuğun üstün yararı” ve “soyadında istikrar” vurgusunu, kendi dosyasında “kişilik hakkının korunması” ve “sosyal gerçeklik” olarak yansıtması önemli.

Bu içtihat çizgisi, reşit kişinin anne soyadına geçişini tamamen kapatmıyor; tam tersine, iyi hazırlanmış, gerekçeli davalar için hukuki bir zemin ve mantık çerçevesi sunuyor.

Davanın süresi, masraflar ve olası sonuçlar

Dava ne kadar sürer, harç ve masraflar yaklaşık ne kadar tutar?

Reşit bir kişinin anne soyadına geçmek için açacağı soyadı değişikliği davası, genelde nispeten kısa ve masrafı görece düşük davalar arasındadır. Yine de süre ve giderler, bulunduğunuz ildeki iş yoğunluğuna ve dosyanın özelliklerine göre değişir.

Uygulamada:

• Basit bir soyadı değişikliği davası çoğu yerde ortalama 3 ila 6 ay içinde sonuçlanabiliyor.
• Tanık sayısı fazla ise, adres tespiti uzarsa veya bilirkişi/ek araştırma gerekirse bu süre 1 yıla kadar sarkabiliyor.
• Harç ve masraflar; başvuru harcı, karar ve ilam harcı, tebligat, posta, gerekirse ilan gideri gibi kalemlerden oluşuyor.
• Enflasyon ve tarifeler sürekli değiştiği için net rakam vermek mümkün değil; ancak güncel uygulamada, avukat ücreti hariç, çoğu dosyada toplam yargılama gideri genellikle birkaç bin TL bandında kalıyor.

Avukatla çalışırsanız buna ayrıca avukatlık ücreti eklenecek. Avukatla çalışmak zorunlu değil ama özellikle itiraz ihtimali olan, aile içi çekişmenin yüksek olduğu dosyalarda profesyonel destek, sürecin daha sağlıklı yürümesini sağlayabiliyor.

Mahkeme hangi hallerde talebi kabul eder, hangi hallerde reddeder?

Mahkeme, reşit kişinin anne soyadına geçme talebini değerlendirirken temel olarak şunlara bakar:

• Haklı neden var mı? Babayla ciddi ve kalıcı kopukluk, şiddet, ilgisizlik, soyadının kişide olumsuz çağrışım yapması, toplum içinde alay konusu olması, mesleki hayatta zorluk yaratması gibi nedenler genelde dikkate alınır.
• Talep samimi ve tutarlı mı? Kişinin uzun süredir annesinin soyadıyla tanınıyor olması, sosyal çevresinde o soyadı kullanması, eğitim ve iş hayatında bu yönde bir uyum istemesi mahkeme gözünde önemlidir.
• Kamu düzeni ve üçüncü kişilerin hakları zedeleniyor mu? Sırf borçlardan kaçmak, icra takibinden kurtulmak, sabıka kaydını gizlemek gibi kötü niyetli amaçlar sezilirse talep reddedilebilir.

Haklı nedenler somut delillerle desteklenmişse, kişi reşitse ve talep açık, net, makul ise mahkemeler çoğunlukla kabul kararı veriyor. Delil sunulmaması, gerekçelerin çok yüzeysel kalması veya kötü niyet şüphesi doğması halinde ise ret kararı verilebiliyor.

Karar kesinleşince nüfus kaydı ve kimlik nasıl yenilenir?

Mahkeme anne soyadına geçişe karar verdiğinde, karar tek başına yeterli olmaz; önce kesinleşmesi gerekir. Uygulama kabaca şöyle işler:

1. Kararın kesinleşmesi

• Karar taraflara tebliğ edilir.
• Kanuni süre içinde istinaf/temyiz yoluna gidilmezse karar kesinleşir.
• Mahkemeden veya e‑devlet/uyap üzerinden kesinleşme şerhli karar örneği alınır.

2. Nüfus kaydının düzeltilmesi

• Mahkeme genelde kararında, hükmün ilgili nüfus müdürlüğüne gönderilmesine de hükmeder.
• Karar nüfus müdürlüğüne ulaştığında, merkezi nüfus kayıt sisteminde soyadınız anne soyadı olarak güncellenir.
• Bazı durumlarda sizden ayrıca nüfus müdürlüğüne gitmeniz ve kararı ibraz etmeniz istenebilir; bu nedenle yanınızda mutlaka kesinleşmiş karar örneği bulundurun.

3. Kimlik ve diğer belgelerin yenilenmesi

• Nüfus kaydı güncellendikten sonra, bağlı olduğunuz nüfus müdürlüğünden yeni T.C. kimlik kartı başvurusu yaparsınız.
• Kimlikteki soyadınız artık mahkeme kararıyla belirlenen anne soyadı olur.
• Pasaport, ehliyet, banka kayıtları, SGK, okul ve iş kayıtları gibi diğer tüm belgeleri de bu yeni soyada göre sırayla güncellemeniz gerekir; ancak bunlar için ayrıca mahkeme kararı değil, çoğu zaman yeni kimlik ve nüfus kayıt örneği yeterli olur.

Özetle, dava kabul edilip karar kesinleştikten sonra, nüfus kaydınız ve kimliğiniz hukuken yeni soyadınıza uyarlanır; bundan sonra tüm resmi ve özel işlemlerde anne soyadınızla işlem yaparsınız.

Anne soyadını aldıktan sonra ortaya çıkabilecek pratik sorunlar

Anne soyadına geçmek, hukuki olarak önemli ve çoğu zaman duygusal açıdan da rahatlatıcı bir adım. Ancak karar kesinleştikten sonra günlük hayatta pek çok kaydın güncellenmesi gerekir. Bu süreci bilerek hareket etmek, hem zaman hem de stres açısından büyük fark yaratır.

Diploma, banka, sigorta, ehliyet gibi kayıtlarda isim güncelleme süreci

Soyadı değişikliği kararı kesinleştikten sonra, önce nüfus kayıtları ve kimlik güncellenir. Kimlikteki yeni soyadınız, diğer tüm kurumlara yapacağınız başvuruların temel dayanağı olur.

Genelde şu alanlarda isim güncellemesi gerekir:

• Diploma ve öğrenci belgeleri
• Banka hesapları, kredi kartları, internet bankacılığı
• Sigorta poliçeleri (sağlık, hayat, araç, konut vb.)
• Ehliyet ve ruhsat kayıtları
• Çalıştığınız işyerinin personel sistemi, SGK kayıtları
• E-devlet ve bağlı kurum kayıtları

Her kurumun prosedürü farklı olabilir. Çoğu zaman şu belgeler istenir:

• Yeni kimlik kartı
• Mahkeme kararının onaylı örneği (veya kararın kesinleşme şerhli nüshası)
• Gerekirse nüfus kayıt örneği

Bazı kurumlar sadece kimlikteki yeni soyadıyla işlem yaparken, bazıları mutlaka mahkeme kararını görmek ister. Bu yüzden kararın birkaç onaylı örneğini alıp saklamak pratik olur.

Diploma ve okul kayıtlarında ise, genellikle üniversitenin ya da okulun öğrenci işleri birimine yazılı dilekçe verilir. Eski diplomanın iadesi istenebileceği gibi, bazen sadece sistemdeki kayıt güncellenir ve yeni bir belge düzenlenir.

İş, okul ve sosyal çevrede soyadı değişikliğinin etkileri

Soyadı değişikliği, özellikle iş hayatında ve eğitim sürecinde kısa süreli bir karışıklık yaratabilir. İşyerinde:

• E-posta adresiniz, personel kartınız, bordro ve SGK kayıtlarınız güncellenir.
• Müşteriler, iş ortakları veya meslektaşlar ilk etapta sizi eski soyadınızla tanımaya devam edebilir.

Bu nedenle, işyerinde insan kaynakları birimine durumu yazılı olarak bildirmek, gerekiyorsa iç yazışmalarla duyurulmasını istemek faydalı olur.

Okulda ise öğretmenler, danışmanlar ve idari birimlerin haberdar edilmesi önemlidir. Özellikle devam eden burs, proje, sınav başvurusu gibi süreçler varsa, isim uyumsuzluğu yaşamamak için belgeleri zamanında güncellemek gerekir.

Sosyal çevrede ise, sosyal medya hesapları, üyelikler ve dernek/vakıf kayıtları gibi alanlarda da soyadı değişikliğini yavaş yavaş güncellemeniz gerekebilir. Bazı kişiler için bu değişiklik, kimlik algısında güçlü bir dönüşüm anlamına gelir; bu yüzden çevrenize bunu nasıl ve ne kadar anlatacağınız tamamen sizin sınırlarınızla ilgilidir.

Babayla ve aileyle ilişkilerde dikkat edilmesi gerekenler

Anne soyadına geçmek, hukuken sizin kişisel hakkınızdır. Ancak özellikle babayla ilişkinin hassas olduğu ailelerde, bu karar duygusal tepkilere yol açabilir.

Dikkat edilebilecek bazı noktalar:

• Niyetinizi netleştirin: Mahkemeye başvurmadan önce, bu değişikliği neden istediğinizi kendinize açıkça ifade edebilmeniz, hem dava sürecinde hem de aile içi konuşmalarda sizi güçlendirir.
• İletişim dili: Babayla konuşmayı tercih ederseniz, bunu bir “cezalandırma” değil, kendi kimliğinizi kurma adımı olarak anlattığınızda, olası çatışmalar bir miktar yumuşayabilir.
• Sınırlarınızı koruyun: Bazı durumlarda baba ya da diğer aile bireyleri baskı kurmaya, kararınızdan vazgeçirmeye çalışabilir. Unutmayın, reşit bir kişi olarak soyadınız konusunda karar verme hakkı sizdedir.
• Ortak çocuklar ve kardeşler: Kardeşlerinizle soyadınızın farklı olması, dışarıdan bakıldığında açıklama gerektiren durumlar yaratabilir. Bu noktada, özellikle küçük kardeşler varsa, onlara yaşlarına uygun bir dille anlatmak önemlidir.

Soyadı değişikliği, aile bağlarını hukuken koparmaz. Babalık hukuku, mirasçılık, soybağı gibi konular, sadece soyadının değişmesiyle ortadan kalkmaz. Bu nedenle, duygusal tepkiler ne olursa olsun, hukuki gerçekliği bilerek hareket etmek, süreci daha sağlıklı yönetmenize yardımcı olur.

Avukatla çalışma zorunlu mu, tek başına dava açılabilir mi?

Türkiye’de anne soyadına geçmek için açılan soyadı değişikliği davalarında avukatla çalışma zorunluluğu yoktur. Yani reşit bir kişi, tek başına dava açabilir, dilekçesini kendi hazırlayıp mahkemeye sunabilir ve duruşmalara bizzat katılabilir.

Ancak bu, her zaman en sağlıklı yol olduğu anlamına gelmez. Soyadı davaları ilk bakışta basit görünse de, usul kuralları, delil sunma zamanı, gerekçelerin doğru ifade edilmesi gibi teknik noktalar sürecin sonucunu doğrudan etkiler. Küçük bir usul hatası bile davanın reddine ya da gereksiz zaman kaybına yol açabilir.

Avukat tutmadan süreci yürütmek mümkün mü, riskleri neler?

Avukat olmadan süreci yürütmek mümkün. Özellikle:

• Haklı nedenleriniz net ve somut ise
• Delilleriniz hazırsa (nüfus kayıtları, belgeler, tanıklar vb.)
• Mahkeme ve dilekçe süreçlerinden çok çekinmiyorsanız

tek başınıza da davayı takip edebilirsiniz.

Buna karşılık bazı riskler var:

• Dilekçede eksik veya hatalı talep: Örneğin sadece soyadı değişikliğini isteyip, kararın nüfus müdürlüğüne gönderilmesini talep etmeyi unutmak gibi.
• Haklı nedenin zayıf anlatılması: Psikolojik, sosyal, mesleki gerekçeleri yeterince somutlaştıramamak, mahkemenin ikna olmamasına yol açabilir.
• Delil sunma zamanını kaçırmak: Tanık bildirmeyi, belge sunmayı geç yapmak, dosyanın zayıf görünmesine neden olabilir.
• İtiraz ve kanun yolu sürelerini kaçırmak: Karar aleyhinize olursa, istinaf süresini bilmemek veya kaçırmak, dosyayı tamamen kapatabilir.

Bu nedenle, avukat tutmayacaksanız bile, en azından dava açmadan önce bir kez hukuki danışmanlık almanız süreci daha güvenli hale getirir.

Hangi durumlarda mutlaka profesyonel hukuki destek almak gerekir?

Bazı hallerde bir avukatla çalışmak neredeyse zorunlu hale gelir:

• Dosya karmaşıksa:

• Boşanma, velayet, daha önce açılmış soyadı davaları, babayla ciddi uyuşmazlıklar, şiddet iddiaları gibi durumlar varsa

• Aynı anda hem soyadı hem başka bir hak (nafaka, tazminat vb.) tartışılıyorsa

• Karşı tarafın itirazı bekleniyorsa: Babanın veya başka aile bireylerinin davaya katılıp itiraz edeceği, tanık getireceği, hatta kendi avukatıyla sürece dahil olacağı biliniyorsa, tek başına hareket etmek sizi dezavantajlı bırakabilir.

• Psikolojik ve sosyal gerekçeler güçlü ama hassassa: Çocukluk travmaları, aile içi şiddet, duygusal istismar, zorlayıcı aile ilişkileri gibi konuların hem saygılı hem de hukuken etkili bir dille anlatılması gerekir. Bu noktada profesyonel destek, hem sizi korur hem de dosyanın gücünü artırır.

• İstinaf veya temyiz aşamasına gelindiyse: İlk derece mahkemesi talebinizi reddettiyse ve üst mahkemeye gitmek istiyorsanız, artık iş tamamen teknik hale gelir. Bu aşamada avukatla çalışmak, hak kaybı yaşamamak için çok önemlidir.

Özetle: Evet, tek başınıza dava açabilirsiniz, bu hukuken mümkün. Fakat soyadı, kimliğinizin çok temel bir parçası olduğu için, özellikle karmaşık veya çekişmeli dosyalarda, en azından bir avukattan görüş almak ve mümkünse süreci bir profesyonelle yürütmek, hem zaman hem sonuç açısından çoğu zaman daha güvenli bir tercih olur.