Askere Gidecekler İçin İş Yerinden Tazminat Alma Rehberi

Askere gidecek olanların çalıştıkları iş yerlerinden tazminat alma şartları ve süreçleri merak edilen önemli konular arasında yer alıyor. Birçok çalışan, askerlik nedeniyle işten ayrılma durumunda kıdem tazminatını nasıl alabileceğini araştırıyor. İş Kanunu'na göre, bir iş yerinde en az bir yıl çalıştıysanız, askere gitme gerekçesiyle işten ayrılmaya karar verdikten sonra kıdem tazminatına hak kazanıyorsunuz. Ancak, ihbar tazminatı için aynı şey söz konusu değil.

Askerlik sebebiyle işten ayrılma için bazı belgeler gerekiyor. Bu belgeler arasında Askerlik Şubesi'nden alınacak askerlik sevk belgesi en önemlisi. Ayrıca, işverene yazılı bir fesih bildirimi de iletilmelidir. Tüm bu adımların doğru bir şekilde atılması, kıdem tazminatı alma sürecinin sorunsuz ilerlemesine katkıda bulunacaktır.

Askere Gitmeden Önce Bilinmesi Gerekenler

Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılmanın Yasal Dayanakları

Askerlik nedeniyle işten ayrılmak isteyen çalışanlar için yasal haklar çok önemlidir. Türk İş Kanunu’na göre, işçi askere gitmek zorunda olduğu için işten ayrılmak istediğinde iş sözleşmesini feshedebilir. Buradaki en önemli dayanak, 4857 sayılı İş Kanunu’nun 24. maddesinin 1. fıkrası ve 1475 sayılı Kanunun 14. maddesidir. Bu maddelere göre, askerlik görevi için iş akdini sona erdiren işçi, belirli şartlarla kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İşçinin askerlik sevk belgesini işverene sunması yeterlidir; ek bir gerekçe veya noter üzerinden bildirimde bulunması şart değildir. Kanunlar, işverenin feshe itiraz hakkı tanımaz. Yani işveren, askere giden çalışanın işten ayrılmasını engelleyemez veya bu nedenle tazminat ödemekten kaçınamaz.

Kıdem ve İhbar Tazminatı Hakkında Genel Bilgi

Kıdem tazminatı, belirli bir süre aynı işverenin yanında çalışan işçinin işe haklı veya kanuni bir nedenle son vermesi durumunda ödenen bir miktardır. İşçinin en az bir yıl çalışmış olması ve kendi isteği dışında iş yerinden ayrılması gerekir. Ancak askerlik gibi zorunlu ve yasal bir nedenle işten ayrılanlar da kıdem tazminatı almaya hak kazanır. İhbar tazminatı ise işverenin iş akdini feshettiğinde, işçiye yasaca belirlenen süre kadar önceden haber vermemesi halinde ödenir; ancak askere gitmek için iş akdini kendi iradesiyle feshedenler ihbar tazminatı talep edemezler. Yani askerlik nedeniyle fesihte sadece kıdem tazminatı alınabilir, ihbar tazminatı ise alınamaz.

Muvazzaf ve Bedelli Askerliğin Tanımı ve Farkları

Muvazzaf askerlik, Türkiye’de herhangi bir erteleme, muafiyet ya da bedelli gibi uygulamalar olmaksızın, kanunen belirlenen süre boyunca askeri hizmetin fiili olarak yapılmasıdır. Genellikle 6 ay veya 12 ay süreyle tam zamanlı olarak zorunlu askerlik yapılır. Bedelli askerlik ise, belirli bir ücretin devlete ödenmesi ve kısa süreli temel eğitim (normalde 21 gün) alınarak askerliğin tamamlanması şeklidir.

Muvazzaf askerlikte işten ayrılırken kıdem tazminatı almak mümkündür ve askerlik dönüşü işe geri dönüş hakkı bulunur. Bedelli askerlikte ise kanunen işçinin iş sözleşmesini feshetmesi ya da ücretsiz izin imkanından yararlanması mümkündür; fakat bazı işverenler ücretsiz izin hakkı tanıyabilir, bazıları fesih ile tazminat ödeyebilir. Bedelli askerlikte tazminat ve izin hakkı konusunda farklı uygulamalar olabilir, bu nedenle hem işverenden hem de uzmanlardan bilgi almak önemlidir.

Askere gitmeden önce bu başlıkların her birini bilmek, yasal haklarınızı zamanında ve doğru kullanmanız için çok önemlidir.

Askerlik Sevk Belgesi ile Fesih Bildirimi

Askerlik sevk belgesi ile fesih bildirimi yapmak isteyen çalışanlar için en önemli adım, askerlik şubesinden alınan sevk belgesinin (sülüs belgesi) işverene yazılı olarak sunulmasıdır. Fesih bildirimi yaparken mutlaka bu belge, dilekçeye eklenmelidir. İşçinin istifası tek başına yeterli değildir; işverene verilecek fesih bildiriminin ekinde bu belgenin yer alması yasal açıdan gereklidir. Fesih bildirimi resmi ve yazılı bir şekilde yapılmalı, belge işverenin insan kaynakları ya da ilgili birimine teslim edilmelidir. Genellikle elden teslim edilen dilekçenin bir kopyası alındı belgesi ile alınarak ispat yükümlülüğü yerine getirilir.

Askere Gitmeden İşverene Dilekçe ve Belge Teslimi

Askere gitmeye hazırlanan işçi, çalıştığı işyerine dilekçe ve askerlik sevk belgesi ile başvurmalıdır. Dilekçede askerlik nedeniyle işten ayrılacağı açıkça belirtilmeli ve sevk belgesi de eklenmelidir. Bu belgeleri yazılı olarak işyerine elden teslim etmek en güvenli yoldur. Dilekçe ve belgenin bir kopyası alınmalı, “alındı” kaşesi veya imzası ile ispatı sağlanmalıdır. Ayrıca, bazı işyerlerinde bu işlem için insan kaynakları bölümü ile özel olarak görüşme gerekebilir. Teslim sırasında sorun yaşanmaması için belge ve dilekçenin bir nüshasının işveren tarafından alındığına dair işçide de bir onay bırakılmalıdır.

Noter veya Avukat ile Fesih Bildirimi Nasıl Yapılır?

Bazı durumlarda işçi, işverene elden teslim yapamayabilir ya da güvenliği garantiye almak isteyebilir. Böyle durumlarda noter veya avukat aracılığıyla fesih bildirimi yapmak mümkündür. İşçi, noter yoluyla hazırlanacak ihtarnameyi işverene gönderebilir. Noterde düzenlenen bu ihtarnamenin ekine de askerlik sevk belgesi eklenir. Bu yolla yapılan bildirim hem resmi hem de yasal olarak geçerliliğe sahiptir. Alternatif olarak, avukata vekâlet verilerek işten ayrılma ve belgelerin sunulma işlemleri tamamen profesyonel yönden de yürütülebilir. Noter ve avukat yoluyla yapılan işlemler, ileride bir anlaşmazlık olursa ispat açısından çok güçlü bir delil kabul edilir.

Fesihte Dikkat Edilmesi Gereken Noktalar

Askerlik nedeniyle işten ayrılırken fesihte dikkat edilmesi gerekenler arasında en çok öne çıkan konu, ayrılığın gerçekten askerlik görevi için yapıldığının ispatıdır. Bunun için mutlaka sevk belgesi ile fesih dilekçesi birlikte verilmelidir. Sözlü bildirim veya sadece istifa yazısı ileride hak kaybına yol açabilir. Dilekçe ve eklerin bir nüshası işçide kalmalı, alınan onaylı kopya veya noter/avukat yoluyla yapılan bildirim ileride delil olur. İşçi ayrıca son maaşı, yıllık izin, fazla mesai gibi alacaklarını da talep edebilir. Hukuken işverene ihbar süresi tanınması gerekmez; fakat işyerini mağdur etmemek adına makul bir süre önce bildirimde bulunmak önemlidir.

İşten Ayrılma Bildirimi için Makul Süre Kuralı

İşten ayrılma bildirimi için yasal bir ihbar süresi şartı yoktur, fakat iş hukukunda ve Yargıtay kararlarında makul bir süre kuralı aranır. Bu süre genellikle işverenin durumdan mağdur olmaması için tanınır ve olayın özelliğine göre değişir. Askerlik sevk tarihi ile işten çıkış tarihi arasında en fazla 90 gün olması genel bir uygulama olarak dikkat çeker. Yani işçi, askere gitmeden hemen önce değil, genellikle 1 ila 2 ay önceden işvereni bilgilendirirse ideal olur. Makul süreyi belirlerken işyerinin büyüklüğü, işin devredilip devredilmemesi gibi etkenler de göz önünde tutulur. En doğru yaklaşım, askere alınacağı kesinleştiğinde, sevk belgesinin alınmasını takiben en kısa sürede işverene bildirimin yapılmasıdır.

Not: Tüm bu aşamalarda detaylı ve doğru evrak teslimi, ileride yaşanacak olası tazminat veya hak kaybı davalarında hakkınızın korunmasını sağlar.

Kimler Kıdem Tazminatı Alabilir?

Kıdem tazminatı, Türkiye’de uzun süre aynı işyerinde çalışan işçilerin haklarını korumak için oluşturulmuş bir tazminat türüdür. Kıdem tazminatı almak için en önemli şart, aynı işyerinde en az 1 yıl boyunca aralıksız olarak çalışmış olmaktır. Ayrıca, işçinin işten ayrılması belirli nedenlerle olmalıdır. İşçinin kendi isteğiyle işten ayrılması durumunda genellikle kıdem tazminatı hakkı olmaz. Ancak, askerlik görevi gibi bazı zorunlu durumlarda, işçi kendi isteğiyle iş akdini feshetse de kıdem tazminatına hak kazanır.

Kıdem tazminatı hakkı elde edebilecek durumlar arasında şunlar vardır:

• Zorunlu askerlik hizmeti nedeniyle işten ayrılma
• Emeklilik hakkı kazanma (prim veya yaş şartı dolunca)
• Kadın işçinin evlilikten sonra 1 yıl içinde işten ayrılması
• İşverenin işçiyi haklı bir neden olmadan çıkarması
• İşçinin haklı nedenle iş akdini feshetmesi (örneğin maaşların ödenmemesi)

Yani, askerlik görevine gidecek bir işçi en az 1 yıl çalışmışsa, kendi isteğiyle işten ayrılsa bile kıdem tazminatını almaya hak kazanır.

1 Yıl Dolmadan İşten Ayrılma Durumunda Tazminat

1 yıl dolmadan işten ayrılan işçiler kıdem tazminatı hakkı elde edemez. Çünkü kıdem tazminatının yasal şartı minimum 1 yıllık çalışma süresidir. Askerlik nedeniyle bile olsa, eğer işçinin o işyerinde çalışma süresi 1 yıldan azsa, kıdem tazminatı almak mümkün değildir. 1 yıl tamamlanmadan işten ayrılma halinde sadece o zamana kadar biriken maaş, izin veya fazla mesai gibi haklar talep edilebilir.

Bu nedenle, “askerliğe 11 ay çalıştıktan sonra gidiyorum, kıdem tazminatı alabilir miyim?” gibi soruların yanıtı hayır olacaktır. 1 günlük eksik bile olsa bu hak kaybedilir.

Kıdem Tazminatında Bedelli ve Zorunlu Askerlik

Kıdem tazminatı hakkı, bedelli veya zorunlu askerlik ayrımı yapılmaksızın uygulanır. Hem zorunlu askerlik görevini yapacaklar hem de bedelli askerlikten faydalananlar normal şartlarda askerlik nedeniyle iş akdini feshettiklerinde kıdem tazminatı alabilirler. Ancak burada önemli olan, iş sözleşmesinin feshi sırasında usulüne uygun şekilde askerlik sevk belgesinin işverene iletilmesidir.

Bedelli askerlikte sadece kısa süreli bir eğitim için askere gidildiğinden, yasalar gereği işçi kıdem tazminatını almak amacıyla işten ayrılabilir veya işverenden ücretsiz izin talep edebilir. Yani bedelli askerlikte de kıdem tazminatı hakkı vardır.

Zorunlu Askerlikle Kıdem Tazminatı Karşılaştırması

Zorunlu askerlik hizmetinde iş sözleşmesinin feshi durumunda, işçinin o işyerindeki çalışma süresinin 1 yılı doldurmuş olması gerekir. Bu şart sağlanmışsa zorunlu askerliğe giden işçi kıdem tazminatını alabilir. Bedelli askerlikte ise işçinin kendi kararına göre ücretsiz izne ayrılma veya işten ayrılma hakkı vardır, bu durumda da kıdem tazminatı ödenir.

Farkı, zorunlu askerliğe giden işçi birkaç ay ya da yıllarca askerde kalırken, bedelli askerlikte genellikle 1 ay gibi kısa bir süre askerlik yapılır. Ancak tazminat hakkı açısından her ikisinde de çalışanın en az 1 yıl aynı işyerinde çalışmış olması şartı değişmez.

Sonuç olarak, askerlik türü ne olursa olsun, en az 1 yıl çalışılmış olması şartı sağlandığında kıdem tazminatına hak kazanılır.

Bedelli Askerlikte Ücretsiz İzin ve Tazminat Hakkı

Bedelli askerlikte çalışanlar, iş sözleşmelerini kıdem tazminatı alacak şekilde feshedebilir veya askerlik süresi kadar ücretsiz izin talep ederek işlerine devam edebilirler. Yani işçi, “Bedelli askerlik yapacağım, işimden ayrılıp tazminat almak istiyorum” diyebileceği gibi, “Sadece 30 gün askerlik yapacağım, ücretsiz izin hakkımı kullanmak istiyorum” da diyebilir.

Kanun gereği, işveren ücretsiz izin talebini reddedemez. Fakat işçi isterse iş akdini sonlandırır ve kıdem tazminatını alır. Sonrasında başka bir işte çalışabilir veya askerlik sonrası yeniden başvurabilir. Kıdem tazminatı almak isteyen işçi, askerlik sevk belgesiyle birlikte işverenine fesih bildirimi yapmalıdır.

Kıdem Tazminatının Hesaplanması

Kıdem tazminatının hesaplanması, işçinin kıdem süresine ve işyerindeki brüt ücretine göre yapılır. Yani, çalışılan her yıl için son brüt maaş üzerinden 1 aylık ücret kadar kıdem tazminatı ödenir. Brüt maaşın içine temel ücret ile çeşitli yan ödemeler de dahil edilebilir.

Kıdem Tazminatı Nasıl Hesaplanır?

Kıdem tazminatı, işçinin işyerinde geçirdiği her tam yıl için son brüt maaşı kadar ödenir. Örneğin, işçi bir işyerinde 5 yıl çalıştıysa, son brüt maaşı 20.000 TL ise 5 x 20.000 TL = 100.000 TL kıdem tazminatı alma hakkı olur. Eğer 5 yıl 7 ay gibi küsuratlı süre varsa, yıl olarak tam yıl, artan aylar ise orantılı şekilde eklenir.

Tazminat hesaplamasında son brüt ücret esas alınır ve damga vergisi dışında hiçbir kesinti yapılmaz.

Hangi Ücretler Dikkate Alınır?

Kıdem tazminatı hesaplanırken sadece temel maaş değil, aşağıda sayılan yan haklar da dikkate alınır:

• Temel brüt ücret
• Düzenli ödenen prim, ikramiye, yol ve yemek ücretleri
• Aile ve çocuk yardımı gibi sürekli ödemeler
• Kasa tazminatı ya da risk tazminatı gibi ek ödemeler

Ancak senelik olarak ya da düzensiz aralıklarla ödenen primler, sosyal yardım olarak verilen tek seferlik ödemeler hesaba dahil edilmez. Kıdem tazminatı için esas olan, sürekli ve düzenli ödenen haklardır.

Bu hesaplama yöntemine dikkat ederek tazminatınızı talep etmeniz hem işveren hem de çalışan açısından önemlidir.

Askerlik Nedeniyle İhbar Tazminatı Alınabilir mi?

Askerlik nedeniyle işten ayrılmak isteyen çalışanların en çok merak ettiği konulardan biri de ihbar tazminatı alıp alamayacaklarıdır. Türk iş hukuku, çalışanın askerlik görevi nedeniyle iş akdini feshetmesi durumunda ihbar tazminatı hakkı tanımaz. Yani, askere gitmek için işten ayrıldığınızda işverenden ihbar süresi veya tazminatı talep edemezsiniz. Çünkü burada iş sözleşmesini fesheden taraf çalışandır ve askerlik gibi zorunlu bir nedenle fesih gerçekleşmektedir.

Özetle, askerlik gerekçesiyle yapılan fesihlerde sadece kıdem tazminatı hakkı doğar, ancak ihbar tazminatı hakkınız olmaz. Aynı şekilde işveren de bu durumda herhangi bir ihbar süresi beklemek veya ihbar tazminatı ödemek zorunda değildir. Bu konuda çok sayıda Yargıtay kararı ve uygulama mevcuttur. Eğer işveren farklı bir gerekçe ile sizin iş sözleşmenizi sonlandırırsa ve bu haksız bir fesihse, o zaman ihbar tazminatı hakkınız olabilir. Ancak sadece askerlik nedeniyle işten ayrılmalarda, işçi ihbar tazminatı alamaz.

Yıllık İzin, Fazla Mesai, Ücret ve Diğer Haklar

Askerlik için işten ayrılan çalışanların başka hangi haklarının bulunduğu da çokça araştırılıyor. Yıllık izin birikmişse ve kullanılmamışsa, işten ayrılırken bu izinlerin karşılığı da ücret olarak ödenmelidir. İş Kanunu’na göre, fesihde kullanılmamış yıllık izinlerin parası çalışana peşin olarak verilir.

Fazla mesai ücreti de askere gitmeden önce kazanılmış ama ödenmemişse, yine bu ücretlerin de işçiye ödenmesi gerekir. Yani iş veren, tüm fazla çalışma saatlerinin parasını işten ayrılışta hesaplayıp vermekle yükümlüdür. Ayrıca, henüz ödenmemiş olan normal aylık ücret, prim, ikramiye veya diğer yan haklar da askere gitmeden hesaplanıp çalışana verilmelidir.

Askerlik nedeniyle işten ayrılanlar için özet haklar şunlardır:

• Kullanılmamış yıllık izin ücreti
• Ödenmemiş fazla mesai ücretleri
• Eksik ödenen aylık maaş, prim ve tüm yan haklar

Tüm bu haklar, işten ayrılma dilekçesi verildikten ve askerlik sevk belgesi ibraz edildikten sonra, işverenin çalışana ödeme yükümlülüğündedir. Eğer işveren ödemelerde gecikme ya da eksiklik yaparsa, işçi yasal yollara başvurarak alacaklarını talep edebilir.

Not: Kıdem tazminatınızın yanında yıllık izin ve fazla mesai alacaklarınızı da mutlaka hatırlatmalı, işverene gerekirse yazılı olarak talepte bulunmalısınız. Böylece hak kaybının önüne geçebilirsiniz.

Askerlikten Sonra Aynı İşe Geri Dönme Hakkı

Askerlikten sonra işe geri dönme hakkı, Türkiye'deki iş kanunları ile güvence altına alınmıştır. 4857 Sayılı İş Kanunu ve 1475 Sayılı Kanun'un ilgili maddeleri bu durumu açıkça düzenler. İşçi, askerlik görevini tamamlayıp terhis olduktan sonra 2 ay içinde eski işine dönmek istediğini işverene bildirdiğinde, işveren onu eski veya benzer bir işte tekrar çalıştırmak zorundadır. İşçi dilekçesiyle veya yazılı bir başvuruyla hak talep edebilir.

Bu hak, hem muvazzaf (zorunlu) askerlik hem de bedelli askerlik sonrası geçerlidir. Ancak bedelli askerlikte sadece fiilen silahaltında geçirilen süreden sonra dönme hakkı bulunur. Eğer işveren, askerden dönen işçiyi kabul etmezse, işçi tazminat dahil olmak üzere yasal haklarını talep edebilir.

İşverenin İşi Tekrar Vermemesi Durumunda Yapılacaklar

İşverenin işi tekrar vermemesi durumunda, askerlikten dönen çalışan bazı adımlar atmalıdır. İlk olarak işverene başvurunun yazılı olarak yapılmış ve kanıtlanabilir olması önemlidir. Başvuruya rağmen işveren işçiyi işe almazsa, işçi arabulucuya başvurabilir. Arabuluculuk süreci olumsuz sonuçlanırsa, iş mahkemesinde dava açma hakkı doğar.

Mahkemede işçi, işe başlatılmaması nedeniyle oluşan zararlarının karşılanmasını ve işe başlatmama tazminatı talebinde bulunabilir. Sürecin düzgün işlemesi için başvuru ve yanıt sürelerine dikkat edilmesi gerekir. Gerekirse bir avukattan hukuki destek almak da hak kayıplarını önleyecektir.

İşe Başlatmama Tazminatı Hakkı ve Hesaplaması

İşe başlatmama tazminatı, askerden dönen işçinin işe alınmaması durumunda gündeme gelir. 4857 Sayılı Kanun'un ilgili maddelerine göre, işçinin başvurusuna rağmen işveren tarafından 1 ay içinde işe başlatılmazsa işçiye 4 aylıkten az olmamak üzere 8 aylık ücret tutarında tazminat ödenir.

Tazminat hesaplaması şu şekilde yapılır:

• İşçinin en son aldığı brüt maaşı esas alınır.
• Hak edilen tazminat genelde mahkeme tarafından belirlenir.
• Fazla mesai, yol ve yemek gibi ödemeler de hesaba dahil edilir.

İşçinin aynı zamanda çalışmadığı süreye ait ücret ve diğer bütün hakları da ödenir.

İşe Dönmek İstemeyenlerin Hakları

İşe dönmek istemeyenlerin hakları ise duruma göre değişir. Askerden döndükten sonra eski işine başvurmak zorunda değilsin. Eğer işçi işe dönmek istemezse, askerlik nedeniyle işten ayrıldığı için önceden alınmış olan ihbar ve kıdem tazminatı gibi haklarını kaybetmez.

Yani işçi, askerlik nedeniyle işten ayrılmış ve tazminatlarını almışsa, dönüş tercihinde bulunmazsa işverenin ekstra bir hakkı olmaz. Fakat başvuru yaptıktan sonra işveren işe başlatmak isterse, işe gitmeyen işçi kendi isteğiyle ayrılmış sayılır ve yeni bir tazminat hakkı doğmaz.

Kısacası, askerden dönen işçi isterse işine dönebilir, istemezse önceki yasal haklarını zaten korur, yeni bir hak doğmaz.

Bedelli Askerlikte Kıdem ve Tazminat Şartları

Bedelli askerlikte kıdem tazminatı konusu çalışanlar için oldukça merak edilen bir noktadır. Bedelli askerlikte işten ayrılmak isteyenler, zorunlu askerlikte olduğu gibi kıdem tazminatına hak kazanıp kazanamayacaklarını sıkça araştırır. Burada temel şart, çalışanın en az 1 yıl aynı iş yerinde sigortalı olarak çalışmış olmasıdır. Eğer bu süre dolmuşsa ve çalışan bedelli askerlik için işten ayrılıyorsa, 1475 sayılı Kanun'un 14. maddesi çerçevesinde kıdem tazminatı talep edilebilir.

Ancak unutmamak gerekir ki, bedelli askerlikte uygulama bazen işverenin insiyatifine bırakılabilir. Çünkü bazı işverenler, bedellide kıdem tazminatı ödememesinin yasal olduğu görüşünü savunabilir. Yargıtay kararlarında ise, bedelli askerlik uygulaması, muvazzaf askerlik ile aynı şekilde yorumlanmakta ve kıdem tazminatı hakkı verilmesinin önü açılmaktadır. Yani askere gitmek için işten kendi isteğiyle ayrılan bir işçi, askerliğini bedelli yapacak olsa da işverenden kıdem tazminatı alma hakkına sahiptir.

Burada önemli nokta, işçinin askere gitmeden önce işyerine yazılı olarak askerlik sevk belgesi ile birlikte başvurarak işten ayrılma talebini bildirmesidir. Aksi halde tazminat hakkı tehlikeye girebilir. Eğer işveren kıdem tazminatını ödemeyi reddederse, arabuluculuk ya da hukuki yollar başlatılabilir.

Ücretsiz İzin Başvurusu ve Sonuçları

Bedelli askerlikte ücretsiz izin hakkı da hem işverenleri hem de çalışanları yakından ilgilendirir. 2018 yılında yapılan düzenleme ile bedelli askerlik yapacak çalışanlara askerlik süresince ücretsiz izin hakkı tanınmıştır. Bu hak sayesinde, çalışan askerliğe kısa süreliğine gittiğinde doğrudan işten ayrılmak veya kıdem tazminatı almak zorunda değildir.

Ücretsiz izin almak isteyen çalışan, askerliğe gitmeden önce işverenine yazılı bir talepte bulunmalı ve askerlik sevk belgesini eklemelidir. İşverenin bu talebi reddetme hakkı yoktur, yasa gereği bu izin zorunlu şekilde verilir. İzin süresi, bedelli askerliğin süresi ile sınırlıdır. İzin bitiminde çalışanın işine aynı pozisyonda başlaması sağlanır.

Ücretsiz izin hakkı kullanıldığında, çalışan işten ayrılmamış olur ve kıdem tazminatı hakkı doğmaz. Yani izinden döndüğünde işine devam eder, işten kendi isteğiyle ayrılması söz konusu değildir. Ücretsiz izin süresince çalışan maaş alamaz, ancak sigortalılığı askıda kalır ve askerlik dönüşü sosyal hakları kaldığı yerden devam eder.

Eğer çalışan ücretsiz izin istemeyip işten ayrılmakta ısrar ederse, ilk başlıkta anlatıldığı gibi kıdem tazminatı hakkına sahip olur. Fakat ücretsiz izinle devam edilirse, iş ve sosyal haklarda herhangi bir kayıp yaşanmaz. Bu sebeple, çalışanın kendi şartlarına ve tercihlerine göre ücretsiz izin ya da işten çıkış kararını dikkatle değerlendirmesi önemlidir.

Sıkça Sorulan Sorular

Askerlik İçin İşten Ayrılan Kaç Ay Öncesinden Bildirim Yapmalı?

Askerlik nedeniyle işten ayrılmak isteyen çalışanlar için en çok merak edilen konulardan biri, işverene ne kadar süre önceden bildirim yapılması gerektiğidir. Türkiye’de askerlik nedeniyle işten ayrılan bir çalışanın, kanunen ihbar süresi beklemesi zorunlu değildir. Yani askerlik sevk belgesi ile birlikte işverene hemen yapılacak bir fesih bildirimi ile iş akdini sonlandırabilir.

Ancak uygulamada herhangi bir hak kaybı veya işyerinin işleri planlaması açısından, ayrılmadan yaklaşık 1-2 hafta önce işvereninize bilgi vermek faydalı olabilir. Bu tamamen işyerinizle olan iyi niyet çerçevesinde gelişir. Yasal olarak bakıldığında tek gerekli belge askerlik sevk kağıdıdır. Bildirimde bir ay önceden ya da belli bir süre önceden haber vermek gibi bir zorunluluk yoktur.

Askerden Döndükten Sonra Hangi Haklara Sahip Olunur?

Askerlik sonrası işçi, eski işine geri dönme hakkına sahiptir. 4857 ve 1475 sayılı İş Kanunu'nda, askerden dönen çalışanların eski işlerine başvurma ve öncelikli olarak yeniden işe alınma hakkı güvence altına alınmıştır. Çalışan, terhis tarihinden itibaren en geç 2 ay içinde işyerine başvurursa, işveren uygun koşullarla onu yeniden işe başlatmak zorundadır.

Eğer işveren başvuruyu kabul etmezse, çalışana işe başlatmama tazminatı ödenir. Ayrıca, askerlik süresi boyunca sözleşmeniz askıda kaldığı için asker dönüşünde önceki haklarınız, kıdem süreniz ve diğer sosyal haklarınız yanmaz. Yeni bir iş sözleşmesi yapmadan veya haklarınızdan feragat etmeden eski haklarınızı koruyarak devam etme şansınız vardır.

İşveren Tazminat Ödemezse Ne Yapılmalı?

Askerlik nedeniyle işten ayrılan bir çalışan, yasal şartları karşıladığı takdirde kıdem tazminatını alma hakkına sahiptir. Eğer işveren tazminatı ödemezse, çalışan önce yazılı bir talepte bulunabilir. Sorun çözülmezse ilk aşamada arabuluculuk yoluna başvurmak gereklidir. Arabuluculuk zorunlu ilk adımdır.

Arabuluculuk ile sonuç alınamazsa, iş mahkemesine dava açarak tazminat hakkınızı talep edebilirsiniz. Bu süreçte askerlik için fesih nedeninin ve askerlik sevk belgenizin mutlaka elinizde olması gerekir. Yasal süreler de önemlidir; kıdem tazminatı için 5 yıl içinde dava açma hakkı bulunmaktadır.

Arabuluculuk ve Yasal Başvuru Yolları

Herhangi bir işçilik alacağı için günümüzde ilk yapılacak işlem arabulucuya başvurmaktır. 2018’den beri iş hukuku uyuşmazlıklarında arabuluculuk zorunlu ilk aşamadır. Askerlik sebebiyle işten ayrılan ve haklarını alamayan çalışanlar, öncelikle arabuluculuk merkezine başvuru yapmak zorunda.

Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, çalışan iş mahkemesine başvurarak dava açabilir. Hem arabuluculuk başvurusu hem dava aşaması için askerlikle ilgili belgelerin olması ve başvurunun zamanaşımı süresinde yapılması çok önemlidir.

Askerlik Nedeniyle İşsizlik Maaşı Hakları

Askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışanlar, işsizlik maaşı almak için kanunen uygun şartlara sahip değildir. İşsizlik maaşı ancak kendi isteği ve kusuru dışında işten çıkarılanlara verilir. Askerlik nedeniyle iş sözleşmesini fesheden kişi, kendi isteğiyle ayrılmış sayıldığı için işsizlik maaşı hakkı doğmaz.

Ancak askerden döndükten sonra yeniden iş bulduğunuzda ve işyerinden çıkarılırsanız, eğer diğer gerekli koşullar sağlanıyorsa o zaman işsizlik maaşı için başvuru yapabilirsiniz. Sadece istisnai bazı durumlarda, örneğin ihbar süreleri ya da işverenin haksız uygulamaları sonrası işsizlik maaşına hak kazanmak gündeme gelebilir. Ama klasik askerlik fesihlerinde işsizlik maaşı hakkı yoktur.

4857 ve 1475 Sayılı Kanunlarda Askerlik Hakkı

4857 sayılı İş Kanunu ve 1475 sayılı İş Kanunu, askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin haklarını açıkça düzenler. 1475 sayılı kanunun 14. maddesi, kıdem tazminatı alma hakkını doğrudan ilgilendirir. İşçi, askere gitmek için iş sözleşmesini feshederse, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Yani işten kendi isteğiyle ayrılması normalde tazminat hakkı doğurmazken, askerlik bu duruma istisna olarak tanınmıştır.

4857 sayılı İş Kanunu’nda ise işçinin askerlik görevi sebebiyle iş akdini feshetmesi, işçi açısından haklı bir fesih sayılır. Bu fesihte işverenin ihbar süresi uygulama zorunluluğu da ortadan kalkar. Ayrıca, bu kanun işçinin askerden döndükten sonra eski işine geri dönme hakkını da koruma altına alır.

Kısacası, Türk İş Hukuku’nda askerlik bahanesiyle işten ayrılan bir işçi, hem kıdem tazminatı hakkına sahip olur hem de fesihten dolayı ihbar tazminatı ödemek zorunda kalmaz. Yalnızca fesih bildirimi sırasında sevk belgelerinin işverene sunulması yeterlidir. Böylece askere gidecek işçinin hakları tam anlamıyla korunmuş olur.

Yargıtay Kararları ve Emsal Davalar

Yargıtay, askerlik nedeniyle işten ayrılan işçilerin tazminat hakları konusunda birçok emsal karar vermiştir. Özellikle Yargıtay 9. Hukuk Dairesi’nin kararlarında, askere giden çalışanın kıdem tazminatı hakkını kaybetmeyeceği açıkça belirtilir. Sevk belgesinin işverene sunulması ve fesih bildiriminin yapılması bu hak için yeterli görülmüştür.

Yargıtay kararlarında vurgulanan bazı önemli noktalar şunlardır:

• Askere gitmeden önce istifa eden kişi, askere celp edilmese bile bu nedenle işten ayrıldığı ispatlandığı sürece kıdem tazminatını alır.
• Bedelli askerlik nedeniyle işten ayrılmalarda da haklar korunur; ancak bedelli askerlikte ücretsiz izin talep etme hakkı da ayrı bir uygulamadır.
• İşveren, kıdem tazminatını ödemediğinde işçi doğrudan dava açabilir ve bu tür davalar genellikle işçi lehine sonuçlanır.

Bazı davalarda ise işçilerin bildirim sürelerine dikkat etmediği için hak kaybı yaşadıkları görülmektedir. Özellikle resmi bildirim ve belge teslimi konularında dikkatli davranılması gerektiği Yargıtay kararlarıyla netleşmiştir.

Sonuç olarak, Yargıtay’ın emsal kararları işçilerin askerlik nedeniyle iş akitlerini feshettiklerinde haklarının tam anlamıyla korunacağını bir kez daha göstermektedir. Hak kaybı yaşamamak için yasal sürelere ve dava şartlarına dikkat edilmesi gereklidir.

Dilekçe ve Başvuru Örnekleri

Askerlik Nedeniyle İşten Ayrılma Dilekçesi Örneği

Askerlik nedeniyle işten ayrılmak isteyen çalışanlar için işverene yazılı olarak başvuru yapmak çok önemlidir. Askerlik nedeniyle işten ayrılma dilekçesi, yasal hakların korunması açısından gereklidir. Bu dilekçede askere gitme gerekçesi, sevk tarihi ve çalışanın işten ayrılmak istediği açıkça belirtilmelidir. Ayrıca dilekçeye askere sevk belgesi de eklenmelidir.

Aşağıda örnek bir askerlik nedeniyle işten ayrılma dilekçesi bulabilirsiniz:

Sayın Yetkili,
Tarafıma çıkarılan askerlik celbi nedeniyle, …/…/…. tarihi itibarıyla askere gideceğimden dolayı 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddesi gereğince iş akdimin feshedilmesini ve gerekli kıdem tazminatımın tarafıma ödenmesini arz ederim.

Ek: Askerlik sevk belgesi

Adı Soyadı:
T.C. Kimlik No:
İmza:
Tarih:

Bu şekilde düzenli ve eksiksiz bir dilekçe ile başvuru yapılması, askerlik sonrası olası hak kayıplarını önler.

Bedelli Askerlik için İşverene Bildirim Örneği

Bedelli askerlik yapan çalışanlar da durumu işverenlerine bildirmek durumundadır. Çünkü bedelli askerlik zorunlu askerlik statüsünde sayılır ve iş akdinin feshi veya ücretsiz izin gibi seçenekler gündeme gelir. Bedelli askerlik için işverene bildirim örneği hazırlanırken askerliğin kısa süreli ve bedelli olduğu belirtilmeli, mevzuata uygun şekilde talepte bulunulmalıdır.

Aşağıda bedelli askerlik için bir bildirim örneği görebilirsiniz:

Sayın Yetkili,
Bedelli askerlik kapsamında …/…/…. ile …/…/…. tarihleri arasında askerlik görevimi yerine getirecek olmam nedeniyle, 4857 Sayılı İş Kanunu’nun 17. ve 1475 Sayılı İş Kanunu’nun 14. maddeleri gereğince iş akdimin sona erdirilmesini ve kıdem tazminatımın tarafıma ödenmesini talep ediyorum. Gereğinin yapılmasını arz ederim.

Ek: Askerlik sevk belgesi

Adı Soyadı:
T.C. Kimlik No:
İmza:
Tarih:

Bazı durumlarda ücretsiz izin talep ederek iş akdinin askıya alınmasını da isteyebilirsiniz. Bu tür başvurularda dilekçenizin içeriğini buna göre düzenlemeniz, işlemlerinizin daha hızlı yürütülmesini sağlar.

İşe Geri Dönüş Başvurusu Dilekçesi

Askerlik sonrası tekrar aynı işte çalışmak isteyenler, işe geri dönüş başvurusu yapabilir. Kanunlara göre askerlikten sonra çalıştığınız kuruma en geç 2 ay içinde başvuru yapmak gerekmektedir. Başvuruda askerlik hizmetinin bittiği tarih belirtilmeli ve eski işine dönmek istendiği açık şekilde yazılmalıdır.

İşte işe geri dönüş dilekçesi örneği:

Sayın Yetkili,
…/…/… tarihinde başladığım askerlik görevimi …/…/… tarihinde tamamlamış bulunuyorum. 4857 Sayılı İş Kanunu ve ilgili mevzuat gereğince eski işime geri dönmek için başvuruyorum. İşe iademin sağlanmasını ve gerekli işlemlerin yapılmasını arz ederim.

Ek: Terhis belgesi

Adı Soyadı:
T.C. Kimlik No:
İmza:
Tarih:

Dilekçenizin ekine terhis belgenizi eklemeniz, başvurunuzun daha hızlı değerlendirilmesini sağlar. Ayrıca başvurunuzun bir örneğini saklamanız, ileride hak kaybı yaşamamak için önemlidir.

Ekstra Bilgiler ve Uygulamada Karşılaşılan Sorunlar

İşverenin Tazminat Ödememesi ve Dava Süreci

İşverenin tazminat ödememesi, askerlik nedeniyle işten ayrılan çalışanlar arasında sık yaşanan bir sorundur. Askerlik nedeniyle işten ayrılan kişi, kıdem tazminatı almaya hak kazanır. Ancak bazı işverenler, çeşitli gerekçelerle bu ödemeyi yapmayabilir. Böyle bir durumda, öncelikle işverene yazılı olarak başvuru yapılmalıdır. Bu başvuru genellikle noterden veya taahhütlü posta ile yapılır ve yasal delil olarak kullanılır.

Çalışan, işverenin ödeme yapmaması halinde Arabuluculuk yoluna başvurmak zorundadır. Türkiye’de arabulucuya başvuru zorunlu bir aşamadır. Arabuluculukta anlaşma sağlanamazsa, iş mahkemesinde dava açılabilir. Dava sürecinde askerlik sevk belgesi, işten ayrılma bildirimi, dilekçeler ve varsa yazılı görüşmeler büyük önem taşır. Mahkemeler, çalışan lehine karar verdiklerinde, faiziyle birlikte tazminatın ödenmesine hükmedebilir.

Bazı işverenler, kendi hatalarını gizlemek veya hak kaybına yol açmak amacıyla süreci uzatmaya çalışır. Çalışanların haklarını ve başvuru sürelerini takip etmesi, yasal hakların zaman aşımına uğramasına engel olur.

Bedelli Askerlikte Sözleşme Askıya Alma

Bedelli askerlikte, çalışanlar kısa süreliğine askere gittikleri için iş sözleşmeleri genellikle askıya alınabiliyor. Kanun, bedelli askerlikte çalışanın işverenden ücretsiz izin talebinde bulunmasına izin verir. Bedelli askerlikte, zorunlu askerlikten farklı olarak çoğu zaman iş sözleşmesi feshedilmez, sadece “dondurulur”.

Sözleşme askıya alındığında, çalışanın kıdem tazminatı hakkı doğmaz; işten tamamen ayrılmadıkça kıdem tazminatı talep edilemez. Bu süreçte işçinin iş yerindeki hakları saklı kalır. Askerlik sonrası, işçi tekrar işine dönebilir ve çalışmaya devam edebilir. İşverenin ücretsiz izin başvurusunu, bedelli askerlik süresi kadar vermesi gerekir. Ancak işveren bu talebi kabul etmek zorunda değildir. İşveren kabul etmiyorsa, işçi istifa ederek kıdem tazminatı hakkı kazanamaz. Yalnızca zorunlu askerlik nedeniyle iş sözleşmesi feshedildiğinde tazminat hakkı doğar.

Bedelli askerlikte iş sözleşmesinin askıya alınmasıyla ilgili uygulamalar, iş yerinden iş yerine değişiklik gösterebilir. İşçi, yazılı olarak ücretsiz izin başvurusunda bulunmalı, işverenin cevabını mutlaka kayıt altına almalıdır.

Hak Kayıplarını Önlemek İçin Tavsiyeler

Hak kayıplarını önlemek için, askerlik nedeniyle işten ayrılacak çalışanların dikkatli ve adım adım ilerlemesi gerekir. En önemli tavsiyeler şunlardır:

• İşverene işten ayrılma talebinizi ve askerlik sevk belgenizi mutlaka yazılı olarak iletin.
• Teslim ettiğiniz dilekçenin bir kopyasını saklayın, imza tarihini ve işverenin imzasını alın.
• Mümkünse, bildiriminizi noter veya taahhütlü posta yoluyla yapın; bu, ileride doğabilecek sorunlarda kanıt olur.
• Bedelli askerlikte ücretsiz izin talebinizi yazılı şekilde yapın, işverenin reddi halinde durumu belgeleyin.
• Tazminat ve diğer haklar ödenmezse, önce arabuluculuk başvurusu yapmayı unutmayın.
• İşten ayrılma ve tazminat başvurularında zaman aşımı süresi olduğunu aklınızdan çıkarmayın. 5 yıl içinde başvuru yapmalısınız, aksi halde hakkınız kaybolur.
• Hak kaybı yaşamamak adına, askerlik sürecinde bir avukat ya da iş hukuku uzmanından danışmanlık almak çok faydalı olur.
• Sözleşme ve kanun maddelerini dikkatlice okuyun, güncel mevzuatı takip edin.

Bu adımlara dikkat ederek hem mevcut haklarınızı kaybetmez hem de ileride doğabilecek anlaşmazlıkların önüne geçmiş olursunuz. Unutmayın, işverenle yaşanan her türlü iletişimi, belge ve teslimatı mutlaka yazılı olarak yapmanız en güçlü korumanızdır.