Bildirim, Gemi

Merhaba,

Gemi taşımacılığı ve limana varış bildirimiyle ilgili sorduğunuz sorular, hem Türk Ticaret Kanunu'ndaki emredici hükümler hem de uygulamadaki teamüller ışığında güncel olarak aşağıda cevaplandırılmıştır.

Taşıyıcının Limana Varış Bildirimi Yükümlülüğü

Taşıyıcı (veya fiili taşıyan) tarafından, geminin varış limanına ulaşmasından sonra, taşıtana veya yük ilgilisine haber verilmesi uluslararası denizcilik uygulamasında yaygındır. Türk Ticaret Kanunu’nda (TTK) ise navlun sözleşmesine ilişkin hükümler arasında geminin varışına ve yüklerin teslimine dair birtakım bildirim yükümlülükleri düzenlenmiştir.

TTK'ya ve deniz ticareti hukukundaki uygulamalara göre:

• Starya (yükleme/boşaltma için ücretsiz bekleme süresi) süreci genellikle, geminin varış limanında "hazırlık ihbarı" vermesiyle başlar. Bu bildirim, taşıtan veya yük ilgilisine yapılır ve geminin yüklemeye/boşaltmaya hazır olduğunu gösterir.
• Eğer taraflar arasında "hazırlık bildirimine" ilişkin özel bir kloz yoksa, uygulamada söz konusu bildirim nakliyeci tarafından yapılır; yapılmazsa starya (ve hemen ardından demuraj/sürastarya) süresi başlamaz.

Konşimento veya Sözleşmede Bildirim Yükümlülüğünün Olmadığı Durum

Konşimentoda ya da taraflar arasındaki sözleşmede, taşıyıcının bildirim yükümlülüğünün olmadığı açıkça belirtilmiş olsa dahi; Türk Ticaret Kanunu’nun emredici hükümleri ve uluslararası denizcilik teamülleri gereği, pratikte hazırlık ihbarı veya varış bildirimi yapılmaksızın starya süresi işlemez. Ancak, taraflar bu konuda özel bir anlaşma yaptıysa ve bu anlaşma kanundan doğan esaslı hak ve yükümlülükleri bertaraf etmiyorsa, sözleşme hükümleri öncelikli olabilir. Yine de bildirim yükümlülüğüne dair hüküm kaldırılmışsa, yük ilgilisi staryanın başladığından haberdar edilmeden sürenin aleyhine işlemesinden dolayı ihtilaf çıkabilir.

Bildirim ve Demurajın Başlama Zamanı

• Hazırlık ihbarı (varış bildirimi) yapıldığı anda starya süresi başlar. Starya süresi bittikten sonra yükleme/boşaltma halen tamamlanmamışsa, demuraj/sürastarya ücreti işlemeye başlar.
• Eğer bildirim yapılmazsa, starya ve akabinde demurajın başladığı ileri sürülemez. Yani taşıyıcı yük ilgilisine ihbar yapmadan doğrudan demuraj talep edemez.

Uygulamanın Özeti

1. Gemi limana ulaştığında taşıyıcı, yük ilgilisine veya taşıtana "hazırlık ihbarı" veya varış bildirimi yapmalıdır.
2. Bildirim ile birlikte starya başlar; starya bitiminde yük alma/boşaltma tamamlanmadıysa demuraj işlemeye başlar.
3. Sözleşmede bildirim yükümlülüğü kaldırılmışsa, taraf iradelerine bakılır; ancak bu durumda dahi fiili bir bildirimin yapılması yük ilgilisinin menfaatine ve uygulamanın doğasına uygundur.
4. TTK’nın emredici hükümleri ve uygulama açısından, taşıyıcı yük ilgilisini/taşıtanı bilgilendirmeden doğrudan ücret talep edemez.

Sonuç

• Bildirim yapılmadan demuraj başlatılamaz.
• Sözleşmede bildirim yapılmayacağı yazsa dahi, yük ilgilisi zarara uğratılmadıkça ve esaslı hükümlere aykırı düşmedikçe uygulamada bildirim yapılması gereklidir.
• Pratikte hem hukuki güvenlik hem de sürelere riayet için taşıyıcı tarafından mutlaka yazılı veya elektronik ortamda varış bildirimi yapılmalıdır.

Ek olarak, TTK’nın navlun sözleşmesine dair ilgili hükümlerini (örn. Madde 1138-1155 arası) incelemeniz tavsiye edilir.

Her durumda, olası bir ihtilaf ya da hak kaybı riskini önlemek için sözleşmede bu hususların açıkça düzenlenmesi ve taşımacılık terminolojisinin dikkatli kullanılması önerilir.

Yardımcı olabileceğim başka bir hukuki konu olursa sormaktan çekinmeyin.