Yürütmenin Durdurulması Kararı Nedir?

Yürütmenin durdurulması kararı nedir? İdari işlemin uygulanmasını durduran, yargılama bitene kadar geçici koruma sağlayan bir yargı yoludur. İYUK 27’ye göre bu karar için iki şart birlikte aranır: işlemin açık hukuka aykırılık taşıması ve uygulanmasının telafisi güç veya imkânsız zarar doğurması. Genelde idari yargıda açılan iptal davası ile birlikte istenir.

Bu yazıda; yürütmeyi durdurma talebi nasıl yapılır, hangi belgeler gerekir, teminat ve itiraz süreci nasıl işler, kararın sonuçları nelerdir, sık sorulan sorular ve pratik örnekler neler gibi başlıklara değineceğiz. Aradığınız şey şu olabilir: “Yürütmenin durdurulması nasıl alınır, kaç günde çıkar, reddedilirse ne olur?” Tüm bunları sade bir dille anlatacağız; odak noktamız: yürütmenin durdurulması kararı.

Yürütmenin Durdurulması Kararının Tanımı ve Amacı

Yürütmenin durdurulması kararı, idari işlemin uygulanmasının mahkeme kararıyla geçici olarak engellenmesi anlamına gelir. İdarenin yaptığı bir işlem, kişilerin hak ve menfaatlerine zarar verebilir. Bu durumda kişiler dava açarken, işlemin uygulanması devam ederse zarar oluşabilir ya da telafisi çok zor hale gelebilir. Yürütmenin durdurulması ile mahkeme, işlemin uygulanmasını geçici olarak durdurur. Böylece hem kişinin haklarının korunması sağlanır hem de işlem hukuka aykırı ise bundan doğabilecek zararların önüne geçilmiş olur. Amaç, davanın sonucunu beklerken hak kayıplarını önlemektir.

Yürütmenin Durdurulmasının Hukuki Dayanağı

Yürütmenin durdurulması kararının dayanağı Türkiye’de 2577 sayılı İdari Yargılama Usulü Kanunu’dur. Kanunun 27. maddesinde, “Danıştay ve idare mahkemeleri, idari işlemin uygulanması halinde telafisi güç ya da imkânsız zararların doğacağı ve işlemin açıkça hukuka aykırı olduğu durumlarda, gerekçe göstererek yürütmenin durdurulmasına karar verebilir.” denilmektedir. Yani hukuki dayanak çok net bir şekilde bu kanunla belirlenmiştir. Mahkemeler bu hükme dayanarak, idari işlemlerin geçici olarak uygulanmasını durdurabilmektedir. Ayrıca, Anayasa’nın 125. maddesinde de, idari işlemlere karşı yargı yolunun açık olduğu, yürütmenin durdurulması kararının alınabileceği vurgulanmaktadır. Bu bakımdan, hem anayasal düzeyde hem de kanuni düzeyde bir temel vardır.

Yürütmenin Durdurulması ve Hukuka Uygunluk Karinesi

Yürütmenin durdurulması uygulamasında önemli bir ilkeden bahsetmek gerekir: hukuka uygunluk karinesi. Hukuka uygunluk karinesi, yapılan idari işlemlerin hukuka uygun olduğu varsayımıdır. Yani mahkemeler, dava açılınca otomatik olarak işlemleri durdurmaz. İdare tarafından yapılan işlemler, aksi ispat edilene kadar hukuka uygun kabul edilir. Ancak; işlem açıkça hukuka aykırıysa ve uygulanırsa telafisi güç ya da imkânsız zararlara neden olacaksa, mahkeme yürütmenin durdurulmasına karar verebilir. Çünkü, zararın önlenmesi ve sonradan geri dönülmesi çok zor durumların yaşanmaması için hukuka uygunluk karinesine istisna getirilmiştir. Bu da hukuk güvenliğinin ve hakların etkin korunmasının sağlanması açısından çok önemlidir.

Yürütmenin Durdurulması Kararının Şartları

Telafisi Güç veya İmkânsız Zarar Şartı

Telafisi güç veya imkânsız zarar şartı, yürütmenin durdurulması kararının verilmesi için en önemli koşullardan biridir. Mahkeme, idari işlemin uygulanması halinde birey veya kurum açısından büyük, onarılamaz zararların meydana gelip gelmeyeceğine bakar. Burada amaç, işlemin uygulanmaya devam etmesiyle oluşacak zararların, dava sonunda olumlu bir karar verilse bile artık düzeltilemeyecek bir hal almasını önlemektir. Örneğin, bir memurun hukuka aykırı olarak görevden alınması veya mühürlenen bir işyerinin faaliyetlerine ara verilmesi gibi durumlarda, mahkemeler telafisi güç zararların doğabileceğini kabul edebilir.

Telafisi güç zarar şartı, başvuranın mahkemeye sunduğu belgeler ve olayın özelliklerine göre değerlendirilir. Sadece ekonomik kayıp değil, şahsi haklara veya sosyal statüye yönelik kayıplar da telafisi güç ya da imkânsız zarar kapsamına girebilir. Bu yüzden yürütmenin durdurulması istenen olayın tüm ayrıntısıyla mahkemeye aktarılması gerekir.

Açıkça Hukuka Aykırılık Şartı

Açıkça hukuka aykırılık şartı, bir diğer temel koşuldur. Mahkeme, yürütmenin durdurulmasını talep eden kişinin iddiasını incelerken, söz konusu idari işlemin hukuka açık şekilde aykırı olup olmadığına bakar. Eğer işlemin, mevcut mevzuat, anayasa ya da ilgili düzenlemelere bariz bir şekilde aykırı olduğu kanaatine varılırsa, yürütmenin durdurulması kararı verilebilir.

Bu şartın amacı, hukuka uygunluğu tartışmalı olan her işlem için yürütmenin durdurulmasında kolaylık sağlanmasını önlemektir. Sadece açık ve net hukuka aykırılığın mevcut olması halinde bu karar verilir. Yoksa, işlemin hukuka uygunluğu şüpheliyse veya hukuk normlarına aykırılık kesin biçimde ortaya konamamışsa yürütmenin durdurulması kararı verilmez. "Açıkça" ifadesi, mahkemelerin bu konuda titiz davranmasını ve yalnızca bariz hatalarda bu yetkiyi kullanmasını sağlar.

Dava Açılması Zorunluluğu

Dava açılması zorunluluğu, yürütmenin durdurulması kararının alınabilmesi için temel bir adımdır. Yani, bir idari işlemin yürütmesinin durdurulması talebinde bulunabilmek için öncelikle o işleme karşı idari yargıda dava açılmış olması gerekir. Sadece tek başına bir dilekçeyle ya da şikayetle yürütmenin durdurulmasını istemek mümkün değildir.

Bu şart, idarenin işlemine karşı hukuki sürecin başladığını ve yargı denetiminin devreye girdiğini gösterir. Davanın açılmasıyla birlikte, mahkemeye hem dava dilekçesi hem de yürütmenin durdurulması talebi birlikte sunulabilir. Ayrıca, bazı durumlarda davanın açılmasından sonra da ek bir dilekçeyle yürütmenin durdurulması istenebilir. Önemli olan, idari yargıda resmi olarak bir dava dosyasının açılmış olmasıdır.

Harç, Teminat ve Gerekçelerin Belirtilmesi

Harç, teminat ve gerekçelerin belirtilmesi, prosedürel şartlar arasında yer alır ve yürütmenin durdurulması taleplerinin değerlendirilmesinde önemlidir. Yürütmenin durdurulması başvurusu sırasında, başvuruya ilişkin mahkeme harcı yatırılması gerekir. Harç ödenmeden yapılan başvurular işleme alınmaz.

Bazı durumlarda mahkeme, yürütmenin durdurulması kararı vermeden önce talepte bulunan kişiden teminat yatırmasını da isteyebilir. Teminat, davalının veya üçüncü şahısların uğrayabileceği muhtemel zararların karşılanmasına yönelik bir güvence olarak düşünülür. Ancak her zaman zorunlu değildir, mahkeme takdirine bağlıdır.

Son olarak, yürütmenin durdurulması taleplerinde dilekçede detaylı ve açık gerekçelerin belirtilmesi şarttır. Talepte bulunan kişi, idari işlemin neden hukuka aykırı olduğunu ve işlemin uygulanması halinde doğacak telafisi güç zararı net şekilde anlatmalıdır. Gerekçesiz yapılan başvurular, mahkeme tarafından eksik veya yetersiz bulunarak reddedilebilir.

Tüm bu şartlar, yürütmenin durdurulması kararlarının keyfi değil, yasal zeminde ve objektif kriterlere uygun olarak verilmesini sağlar.

Yürütmenin Durdurulması Kararının Hukuki Niteliği ve Özellikleri

Geçici Tedbir Olarak Yürütmenin Durdurulması

Geçici tedbir olarak yürütmenin durdurulması, idari işlemlerin etkilerini geçici olarak ortadan kaldıran önemli bir hukuki mekanizmadır. Mahkemeler, bir idari işleme karşı dava açıldığında, işlemin uygulanması durumunda kişi ya da kurumların telafisi güç zararlarla karşılaşabileceğini düşündüklerinde yürütmenin durdurulması kararı verebilir. Bu karar, esasında dava sonuçlanıncaya kadar alınan ve idari işlemin geçici olarak askıya alınmasını sağlayan bir tedbirdir. Böylece işlemin hemen uygulanmasıyla doğacak zararların önüne geçilmiş olur. Yürütmenin durdurulması ile hem bireylerin hem de kamu yararının korunması hedeflenmektedir.

Nihai Karar Olmama Özelliği

Nihai karar olmama özelliği, yürütmenin durdurulması kararının mahkemede verilen son karar anlamı taşımadığını gösterir. Yani, yürütmenin durdurulması kararı ile idari işlemin hukuka aykırı olup olmadığı kesin olarak belirlenmez. Bu karar geçici bir nitelik taşır ve davanın sonucuna kadar uygulanır. Davanın sonunda mahkeme işlemin iptaline ya da reddine karar verebilir. Eğer dava reddedilirse yürütmenin durdurulması kararı da kendiliğinden ortadan kalkar. Yani, bu tedbir hüküm kesinleşene kadar uygulanır, sonrasında ise kesin mahkeme kararına uyulur.

Uygulanamayacağı Haller

Bazı durumlarda yürütmenin durdurulması kararı verilemez ya da uygulanması mümkün değildir. Bu haller; kesin olmayan işlemler için, olağanüstü hal ve savaş dönemi işlemlerinde ve kamu görevlilerinin atanma, görev, unvan gibi konularındaki işlemlerde ortaya çıkmaktadır.

Kesin Olmayan İşlemler İçin

Kesin olmayan işlemler için yürütmenin durdurulması kararı verilemez. Kesin işlem, ilgilileri doğrudan etkileyen ve idari yargıda dava konusu olabilecek işlemdir. Henüz tamamlanmamış, hazırlık aşamasındaki işlemler için yürütmenin durdurulması istenemez. Yani işlem idari olarak nihai ve kesin sonuç doğurmalıdır. Hazırlık aşamasında yapılan işlemler, ilgilisine doğrudan bir hak ya da yükümlülük getirmediğinden yürütmenin durdurulması uygulanamaz.

Olağanüstü Hal ve Savaş Hali

Olağanüstü hal ve savaş hali ilan edildiği dönemlerde, devletin yönetimi ve kamu düzeninin korunması için hızlı ve etkili önlemler alınması gerekebilir. Olağanüstü hâl ve savaş hali dönemlerinde alınan bazı idari işlemler, yürütmenin durdurulması kararına konu olamaz. Buradaki amaç, kamu düzeninin ve milli güvenliğin gerektirdiği acil müdahalelerin önünü açmaktır. Bu dönemlerde verilen idari işlemler genellikle yargı tarafından yürütmenin durdurulması kapsamında değerlendirilmez ve uygulanmaya devam eder.

Kamu Görevlilerine Yönelik Atama, Unvan, Görev İşlemleri

Kamu görevlilerinin atanması, görev değişikliği veya unvan değişikliği gibi işlemlerde de yürütmenin durdurulması kararı genellikle verilmez. Çünkü bu tür işlemler, kamu hizmetinin sürekliliği ve idarenin takdir yetkisi dikkate alınarak yapılır. Kamu görevlisinin atanması veya yer değiştirmesi idarenin iç işleyişiyle ilgili olduğundan, yürütmenin durdurulması kararı verilmesi çoğu zaman mümkün değildir. Bu durumlarda idarenin hizmetin etkinliği için hızlı hareket etme ihtiyacı ön planda tutulur.

Yürütmenin Durdurulması Kararının Verilme ve Uygulama Süreci

Savunmanın Alınması Şartı

Savunmanın alınması şartı, yürütmenin durdurulması kararının verilmesinde önemli bir güvencedir. İdare mahkemeleri, kural olarak, yürütmenin durdurulması talebini incelemeden önce davalı idarenin yazılı savunmasını almak zorundadır. Bu, işlemin tek taraflı bir kararla hemen askıya alınmasını engelleyerek idareye görüş belirtme ve itiraz etme hakkı tanır. Ancak, çok acil durumlarda ve telafisi güç veya imkânsız zarar ihtimali var ise, mahkeme savunma almadan da yürütmeyi durdurma kararı verebilir. Buna “geçici yürütmenin durdurulması” denir. İdarelerin savunması genellikle 7 gün içinde istenir ve bu süre mahkemece kısaltılabilir.

Kararın Gerekçeli Olma Zorunluluğu

Kararın gerekçeli olma zorunluluğu, hem idare hem de başvuran kişi için şeffaflığı ve adaleti sağlayan bir ilkedir. Yürütmenin durdurulması kararı verilirken ya da reddedilirken, mahkeme mutlaka kararında gerekçeye yer vermelidir. Gerekçede, başvurunun hangi nedenlerle kabul edildiği ya da reddedildiği açıkça belirtilmelidir. Özellikle açık hukuka aykırılık ve telafisi güç zarar şartlarının nasıl gerçekleştiği veya gerçekleşmediği anlatılır. Bu durum, tarafların kararı anlaması ve gerektiğinde üst mahkemelere başvurabilmesine olanak verir. Gerekçesiz kararlar, hukuka aykırı kabul edilir ve yüksek mahkemelerce bozulma nedeni olabilir.

Kararın İdarece Uygulanması ve Süresi

Kararın idarece uygulanması ve süresi, yürütmenin durdurulması kararının pratik etkilerini ortaya koyar. Yürütmenin durdurulması kararı verildiğinde, idare bu kararı derhal uygulamak zorundadır. İlgili idare, kararın kendisine tebliğinden itibaren işlemi durdurmalı ve varsa işlemin sonuçlarını hızlıca geri almak için gerekli tedbirleri almalıdır. Genellikle, mahkeme kararları tebliğinden itibaren en geç 30 gün içinde uygulanmalıdır. Uygulanmazsa, bu durumda idare ve görevli kişiler hakkında adli ve idari yaptırımlar gündeme gelebilir. Ayrıca, yürütmenin durdurulması kararı, mahkemenin asıl davadaki nihai kararına kadar geçerlidir. Esas dava sonuçlanınca yürütmenin durdurulması kararı da kendiliğinden sona erer. Bu nedenle, kararın süresi geçicidir ve asla kalıcı bir sonuç doğurmaz.

Yürütmenin Durdurulması Talebinin Reddedilmesi ve İtiraz

İtiraz Hakkı ve Süresi

Yürütmenin durdurulması talebi mahkeme tarafından reddedildiğinde, talepte bulunan kişi veya taraflara itiraz hakkı tanınır. Bu hak, idari yargı sisteminde temel bir güvencedir. İtiraz genellikle, kararı veren mahkemeden bir üst mahkemeye yapılır. Danıştay ve bölge idare mahkemelerinde işleyen süreçler farklılık gösterebilir fakat her durumda itirazın belirli bir süresi vardır.

Genelde, yürütmenin durdurulması talebinin reddi kararına karşı yedi gün içinde itiraz edilmelidir. Bu süre karardan haberdar olunmasından itibaren başlar. Süre geçtikten sonra yapılan itirazlar dikkate alınmaz. Sürenin kaçırılması, hak kaybına ve kararın kesinleşmesine sebep olur. Bu yüzden reddedilen her yürütmenin durdurulması talebinden sonra, ilgili taraflar verilen kararın tebliğ tarihini iyi kontrol etmeli ve süresi içinde işlemlerini başlatmalıdır.

İtirazın Sonuçları ve Kesinlik

İtiraz başvurusu yapılınca, ilgili itiraz merci (üst mahkeme) dosyayı tekrar inceler ve ilk verilen yürütmeyi durdurma kararını onaylayabilir ya da kaldırabilir. Yani reddedilen bir talep, itiraz üzerine kabul de edilebilir. İtiraz süreci, taraflara ikinci bir şans sunar.

Yapılan itiraz genellikle kısa süre içinde karara bağlanır çünkü yürütmenin durdurulması kararlarında zaman kaybı ciddi hak kayıplarına yol açabilir. Üst mahkemenin verdiği karar ise kesindir. Yani bu karar üzerine tekrar itiraz mümkün değildir. Bu nedenle itiraz aşaması, sürecin en kritik noktalarından biridir.

İtiraz reddedilirse, artık tekrar aynı taleple üst makama başvurulamaz ve süreç sona ermiş olur. Ancak, davanın esasına ilişkin süreç devam eder. Sonuçta yürütmenin durdurulması sadece geçici koruma sağlar, asıl davada yine idari işlemin hukuka uygun olup olmadığına bakılır.

Talebin Yenilenememesi (Aynı Sebeplerle)

Yürütmenin durdurulması talebinin reddedilmesi ve itirazın da olumsuz sonuçlanması halinde aynı sebeplerle yeniden yürütmenin durdurulması talebinde bulunulamaz. Yani başvurulan gerekçeler ve durum değişmedikçe, ikinci defa aynı taleple mahkemeye gitmenin bir anlamı yoktur.

Eğer yeni ve farklı bir durum ortaya çıkarsa, yani yürütmenin durdurulmasını gerektirecek yeni nedenler veya değişiklikler oluşursa, bu durumda yeni bir yürütmenin durdurulması talebinde bulunmak mümkündür. Ancak mevcut belgeler ve gerekçeler değişmeden yapılan başvurular usulden reddedilir.

Bu kuralın amacı mahkemelerin gereksiz yere meşgul edilmesini önlemek ve yargılamada hız ve etkinlik sağlamaktır. Her zaman, yeni bir başvuruda ciddi bir değişiklik ya da yeni bir zarar tehlikesi olup olmadığını kontrol etmek gerekir.

Yürütmenin durdurulması talebiyle ilgili olarak ret ve itiraz süreçlerinde, dikkatli hareket etmek hak kayıplarını önlemenin en önemli yoludur.

Yürütmenin Durdurulması Kararının Sonuçları ve Etkileri

Hak ve Menfaatlerin Korunması

Hak ve menfaatlerin korunması, yürütmenin durdurulması kararının en önemli etkilerinden biridir. Mahkeme, yürütmenin durdurulması kararı verdiğinde, davacı kişinin ya da kurumun idari işlem nedeniyle uğrayabileceği zararlara karşı bir koruma sağlamış olur. Bu sayede, idarenin işleminin uygulanmasıyla doğacak olası mağduriyetlerin önüne geçilir. Yürütmenin durdurulması, hak kayıplarını engellemenin yanında, maddi veya manevi menfaat kaybını da önler. Birçok kişi, açtığı davada hakkını korumak için yürütmenin durdurulması talebinde bulunur çünkü dava sonuçlanıncaya kadar geçen sürede geri dönüşü mümkün olmayan zararlar oluşabilir.

Eski Durumun Korunması ve Hak Kayıplarının Önlenmesi

Eski durumun korunması, yürütmenin durdurulması kararının temel amaçlarındandır. Mahkeme, dava konusu idari işlemin uygulanmasını durdurarak, işler tamamen sonuçlanıncaya kadar mevcut durumun devam etmesini sağlar. Böylece, davacıya veya ilgili üçüncü kişilere telafisi güç zararlar gelmeden, idari işlemin etkileri engellenmiş olur. Eski durumun korunması, dava ilerlerken bir hak kaybı yaşanmaması için büyük öneme sahiptir. Bu sayede hem bireyin hem de toplumun adalet duygusu korunur. Ayrıca, idari işlemlerin neden olacağı değişikliklerin daha sonradan düzeltilmesi güç olabilecek sonuçları varsa yürütmenin durdurulması ile bu sonuçlar engellenir.

Kamu Görevlisinin ve İdarenin Sorumluluğu

Kamu görevlisinin ve idarenin sorumluluğu, yürütmenin durdurulması kararına uymamakla ortaya çıkar. Çünkü idare, mahkemece verilen yürütmenin durdurulması kararlarına uymak zorundadır. Eğer idare veya ilgili kamu görevlileri, bu kararı yerine getirmezse, hukuken sorumlu olur ve görev suçu işlemiş sayılırlar. Ayrıca yürütmenin durdurulması kararının yerine getirilmemesi halinde, doğan zararların tazmini yönünde idare aleyhine dava açılabilir. Kamu görevlileri ise, görevini gereği gibi yapmadığı için idari ve bazen ceza sorumluluğu ile de karşı karşıya kalabilir. Bu da idarenin ve görevlilerin hukuk devleti ilkesine uygun hareket etmesini zorunlu kılar.

Vergi Davalarında Yürütmenin Durdurulması

Vergi davalarında yürütmenin durdurulması, idari bir işleme karşı açılan dava sürecinde, o işlemin sonuçlarının askıya alınması anlamına gelir. Özellikle vergiyle ilgili bir ceza, ödeme emri veya tarhiyat işlemi hakkında dava açıldığında, bu işlemin dava süresi boyunca uygulanmasını engellemek için mahkemeden yürütmenin durdurulması talep edilebilir.

Vergi davalarında yürütmenin durdurulmasının amacı, mükellefin telafisi güç veya imkânsız zarara uğramasını önlemektir. Çünkü vergi işlemleri uygulandığında, kişilerin mal varlığı ve ekonomik düzeni doğrudan etkilenebilir. Yürütmenin durdurulması kararı verilebilmesi için iki önemli şart aranır: birincisi, idari işlemin uygulanması durumunda telafisi güç ya da imkânsız zararların ortaya çıkacak olması; ikincisi ise idari işlemin açıkça hukuka aykırı bulunmasıdır.

Vergi Mahkemeleri bu kararı verirken başvurucunun iddialarını ve mevcut delilleri inceler. Ayrıca bu kararlar geçicidir ve davanın esasına ilişkin nihai karara kadar geçerlidir. Eğer dava sonunda idari işlemin hukuka uygun olmadığı sonucuna varılırsa, yapılan işlemler de geçersiz sayılır.

Yürütmenin durdurulması, doğrudan vergi davalarında uygulanabilen ve mükellefler tarafından sıklıkla talep edilen bir koruma yöntemidir.

Tahsilatın Durdurulması ve Özel Düzenlemeler

Vergi davalarında tahsilatın durdurulması önemli bir konudur. Genel kural olarak, vergiyle ilgili bir işleme karşı dava açılması, vergi tahsilat işlemini kendiliğinden durdurmaz. Yani, sadece dava açmak borcun tahsilini engellemez. Bunun için yürütmenin durdurulması kararının alınması gerekir.

Ancak, bazı özel hallerde istisnalar vardır. Özellikle vergi ziyaı cezasına veya ödeme emrine karşı açılan davalarda, yürütmenin durdurulması kararı aranmaksızın tahsilat kendiliğinden durur. Yani, mahkemenin ayrıca yürütmenin durdurulmasına karar vermesine gerek kalmadan, dava açıldığı anda tahsilat işlemi askıya alınır. Bu durum, mükellefin haksız bir şekilde mağdur olmasını önlemeyi hedefler.

İdari Yargılama Usulü Kanunu’nun 27. maddesi de bu konuda düzenleyici hükümler içerir. Kanuna göre tahsilat işlemiyle ilgili davalar açıldığında, mahkeme durumu değerlendirerek gerek görürse teminat karşılığında veya teminatsız olarak yürütmenin durdurulması kararı verebilir.

Özetle, vergi davalarında tahsilatın durdurulması için çoğu zaman mahkemeden yürütmenin durdurulması talep edilmelidir. Ancak bazı vergisel işlemlerde ve ödeme emirlerinde dava açılmasıyla birlikte, tahsilat işlemi kendiliğinden durdurulmuş olur. Her halükarda bu süreçte dikkatli olunmalı ve hak kaybı yaşanmaması için uzman bir görüş alınmalıdır.

Uygulama Alanları ve Pratik Bilgiler

Yürütmenin durdurulması kararı, genellikle idari işlemlere karşı açılan iptal davalarında gündeme gelir. Belediyelerin kamulaştırma kararları, kamu görevlisinin görevden alınması, ruhsat iptali gibi birçok alan bu kapsama girer. Özellikle dava konusu idari işlemin hemen uygulanması durumunda zarar doğacaksa, yürütmenin durdurulması başvurusu yapılabilir.

Bu karar, geçici bir tedbir niteliğindedir. Esas dava sonuçlanana kadar, işlemin geçici olarak uygulanmamasını sağlar. Ayrıca yürütmeyi durdurma, iptal davası ile birlikte istenir ve sadece çok istisnai durumlarda ayrı bir dava konusu yapılmaz. Eksiksiz, gerekçeli bir dilekçe sunulması çok önemlidir. Deliller, telafisi güç zarara örnekler, hukuka aykırılık iddiaları açıkça belirtilmelidir.

Yürütmenin durdurulması kararı çıkarsa, ilgili idare kararını en geç 30 gün içinde uygulamakla yükümlüdür. Bu süre, karar tebliğ edildikten sonra başlar. İdare karara uymazsa, ilgili kişi idare aleyhine tazminat davası açabilir.

Emsal Yargı Kararları

Yürütmenin durdurulması ile ilgili birçok emsal Danıştay ve idare mahkemesi kararı mevcuttur. Danıştay'ın çeşitli kararlarında, özellikle “telafisi güç zarar” unsuru ve işlemin açıkça hukuka aykırı olup olmadığı detaylı şekilde ele alınmıştır. Mesela, kamu görevlisinin görevden alınmasına ilişkin bir işlemde, kişinin kamu görevine derhal dönmesinin sağlayabilmesi için yürütmenin durdurulması kararı verilmiştir.

Başka bir örnekte, belediyenin ruhsat iptal kararında, işyerinin kapanması halinde işyeri sahibinin yaşadığı zararın telafisi mümkün olmayacağından, işlemin yürütülmesinin durdurulmasına karar verilmiştir. Mahkemeler, hukuka aykırılık ve geri dönüşü olmayan zarar kriterlerini birlikte arar ve yerleşmiş içtihatlar ışığında karar verirler.

Yine, savunma alınmadan da yürütmenin durdurulması kararı verilmesi mümkün olup, Danıştay bu konuda istisnai halleri kabul etmiştir.

Dava Açma ve Süreçte Dikkat Edilecek Noktalar

Yürütmenin durdurulması talebinde bulunurken dava açma süresi çok önemlidir. Genellikle idari işlemin tebliğinden itibaren 60 gün içinde iptal davası açılabilir ve aynı dilekçede yürütmenin durdurulması da talep edilir. Geç kalındığında hak kaybı yaşanabilir.

Dilekçede, hukuka aykırılık ve telafisi güç zarar unsurları ayrıntılı şekilde anlatılmalı, destekleyici belgeler ve deliller sunulmalıdır. Mahkeme, çoğu zaman bu gerekçelere bakarak karar verir. Duruşma talebinde bulunmak veya ara kararlarla ek belge sunmak gerekebilir.

Karar çıktıktan sonra, idarelerin 30 gün içinde uygulama zorunluluğuna dikkat edilmelidir. Uygulanmazsa, icra takibi veya tazminat süreci başlatılabilir.

Not: Yürütmenin durdurulması süreci detay ve teknik içerdiği için, bir idare hukuku avukatından profesyonel destek alınması tavsiye edilir.

Telafisi Güç Zarar

Telafisi güç zarar kavramı, yürütmenin durdurulması kararı ile ilgili en önemli anahtar terimlerden biridir. Telafisi güç veya imkânsız zarar, idari işlemin uygulanması halinde ortaya çıkan zararın, mahkeme iptal kararı verse bile eski hâle dönülmesinin mümkün olmamasını ifade eder. Yani mahkeme sonradan işlemi iptal etse bile, bazı zararların giderilmesi artık çok zor veya imkânsız olur. Örneğin, bir öğretmenin görevden alınması, bir öğrencinin okuldan atılması veya bir binanın yıkılması gibi işlemler telafisi güç zarara yol açabilir. Bu nedenle mahkemeler, bu tür zararları önlemek için yürütmenin durdurulması kararı verirler.

Hukuka Aykırılık

Yürütmenin durdurulması kararının verilmesi için aranan bir diğer temel şart açıkça hukuka aykırılık unsurudur. Hukuka aykırılık, idari işlemin kanuna, yönetmeliğe ve genel hukuk kurallarına açıkça aykırı olması demektir. Yani işlemin çok bariz bir şekilde yasalara uymadığına mahkemece kanaat getirilmelidir. Yalnızca küçük usul hataları ya da yoruma açık durumlar yürütmenin durdurulmasını sağlamaz. Hukuka aykırılığın açık ve net biçimde ortaya konması gereklidir.

Geçici Tedbir

Geçici tedbir kavramı, yürütmenin durdurulması kararının nihai karar olmadığını ve dava süresince koruma sağlamak için verilen ara bir karar olduğunu açıklar. Yani mahkeme esas kararı verene kadar, mağduriyetlerin büyümemesi amacıyla alınır ve işlemin uygulamasını şimdilik durdurur. Yürütmenin durdurulması, asıl davanın sonuna kadar mevcut durumu korumayı hedefler. Eğer dava reddedilirse, bu tedbir de ortadan kalkar.

Teminat

Teminat, yürütmenin durdurulması kararı verilirken mahkeme tarafından istenebilen bir güvenceyi ifade eder. Genelde madde 27/6 gereği, yürütmenin durdurulması kararı teminat karşılığında verilebilir; fakat bazı durumlarda mahkeme teminat almaktan vazgeçebilir. Özellikle adli yardımdan yararlanan kişilerden teminat talep edilmez. Teminatın amacı, yürütmenin durdurulması kararı nedeniyle idarenin veya üçüncü kişilerin uğrayabileceği muhtemel zararları karşılamak için bir güvence oluşturmaktır.

İtiraz Süresi

İtiraz süresi, yürütmenin durdurulması kararı verildikten sonra tarafların karara karşı yedi gün içinde üst mahkemeye başvurma hakkını ifade eder. Kararın tebliğ edilmesinden itibaren işler ve itiraz bir defaya mahsus yapılabilir. Bu itiraz, genellikle Bölge İdare Mahkemesi’ne başvuru şeklinde yapılır ve ikinci bir itiraz hakkı yoktur. Yedi gün içi çok kısa olduğu için bu süre kaçırılmazsa, karar gözden geçirilebilir.

Mahkeme Türleri

Yürütmenin durdurulması kararı, idari yargı sistemi içinde idare mahkemeleri, vergi mahkemeleri ve bazı özel durumda bölge idare mahkemeleri gibi mahkemeler tarafından verilebilir. Yürütmenin durdurulmasına ilişkin kararlar temel olarak, iptal davası açılan işlemlerde idare ve vergi mahkemelerinden talep edilir. Tek hakimli dosyalardan çıkan kararlar için, daha üstte yer alan Bölge İdare Mahkemesi’ne itiraz mümkündür. Yani yürütmenin durdurulması, bir tür “davanın içinde” ve yargı sürecinin önemli bir koruma mekanizması olarak işlev görmektedir.

Yürütmenin durdurulması ile ilgili daha ayrıntılı bilgilere çoğu hukuk bürosunun ve üniversitelerin idare hukuku makalelerinde ulaşabilirsiniz. Bu anahtar kavramları bilmek, süreci anlamak için büyük yarar sağlayacaktır.