Evde Kenevir Yetiştirme Cezası Nedir?

Evde kenevir yetiştirme konusu, hem uyuşturucu madde mevzuatı hem de izinsiz kenevir ekimi ile ilgili özel hükümler nedeniyle ciddi hukuki sonuçlar doğurabilen bir alandır. Özellikle esrar elde etmek amacıyla kenevir ekme, hapis ve adlî para cezası gerektiren ayrı bir suç tipi olarak düzenlenmiştir.

Bu yazıda, evde saksıda birkaç kök kenevir yetiştirmenin bile hangi şartlarda “izinsiz kenevir ekimi” sayıldığı, kendi kullanımı için esrar üretme amacıyla kenevir yetiştirmenin cezası, adlî para cezası–hapis dengesi, bitkilerin imhası ve soruşturma süreci gibi başlıkları sade bir dille ele alacağız. Böylece “evde kenevir yetiştirme cezası nedir” sorusunun pratik karşılığını daha net görebileceksiniz.

Evde saksıda ya da balkonda kenevir yetiştirmek suç mu?

Türkiye’de evde, saksıda, balkonda ya da kapalı alanda kenevir yetiştirmek kural olarak suçtur. Bunun istisnası, yalnızca resmî izinle ve tarım amaçlı yapılan kenevir ekimidir. Ev ortamında, hobi amaçlı, “sadece birkaç kök” diye düşünülen ekimler bile hukuken yasak kapsamına girer.

Hukukta “kenevir ekme suçu” için, bitkinin mutlaka hasat edilmesi, kurutulması veya esrara dönüştürülmesi şartı aranmaz. Toprağa ekilmiş, filizlenmiş ya da büyümekte olan kenevir bitkisi tespit edildiğinde bile suç oluşmuş kabul edilir. Yani “daha yeni ektim, daha ürün bile yok” savunması, suçu ortadan kaldırmaz; sadece ceza miktarının belirlenmesinde dolaylı etkisi olabilir.

Özetle, Türkiye bakımından konuşursak: Evde, saksıda, balkonda, bahçede, serada, kısacası izinsiz her türlü kenevir ekimi suç sayılır ve soruşturma konusu yapılabilir.

“Kenevir ekme suçu” tam olarak neyi kapsıyor?

“Kenevir ekme suçu” denildiğinde esas olarak şu davranışlar hedef alınır:

• Yetkili makamlardan izin almadan kenevir tohumu ekmek,
• Ekilmiş kenevirleri büyütmek, bakımını yapmak, sulamak,
• İzni olsa bile, izin verilen alan dışında veya izin verilen amaç dışında kenevir ekmek.

Yani sadece tohumu toprağa bırakmak değil, bitkiyi büyütmeye yönelik her türlü faaliyet bu suçun kapsamına girer. Bitkinin sayısı, boyu, verimi, içindeki THC oranı gibi teknik ayrıntılar daha çok cezanın ağırlığı ve suçun niteliği (ekme mi, kullanma mı, ticaret mi) tartışılırken önem kazanır; “suç var mı yok mu” sorusunun cevabı için temel ölçüt, izinsiz ekim yapılıp yapılmadığıdır.

Ev ortamında bir iki saksı kenevir de cezaya girer mi?

Evet, evde bir iki saksı kenevir yetiştirmek de hukuken suçtur. Uygulamada bazı kişiler “kişisel kullanım için, sadece birkaç kök ektim” diyerek bunun hafif karşılanacağını düşünebiliyor. Ancak mevzuat, “az ekmiş, çok ekmiş” diye bir ayrım yapmıyor; izin yoksa, ekim varsa suç var yaklaşımı esas alınıyor.

Bitki sayısı az olduğunda, bu durum bazen:

• Suçun kişisel kullanım amacıyla işlendiği,
• Uyuşturucu ticareti kastının bulunmadığı,
• Sanığın lehine değerlendirilmesi gereken bir unsur

olarak ele alınabiliyor. Fakat bu, “ceza hiç verilmeyecek” anlamına gelmiyor. Yine de mahkeme, kök sayısı, evde bulunan diğer malzemeler, sanığın beyanı ve uyuşturucu kullanma geçmişi gibi unsurlara bakarak, daha hafif bir yaptırım veya tedavi/denetimli serbestlik gibi seçeneklere yönelebiliyor.

Sonuç olarak: Evde, saksıda ya da balkonda tek bir kenevir bitkisi bile tespit edilse, bu durum “önemsiz” görülmez; kenevir ekme suçu kapsamında soruşturma açılmasına yol açabilir. Bu nedenle “bir iki saksıdan bir şey olmaz” düşüncesi hukuken son derece risklidir.

Türkiye’de evde kenevir yetiştirmenin yasal dayanakları

Türkiye’de evde, saksıda ya da bahçede kenevir yetiştirme meselesi üç temel düzenleme üzerinden değerlendirilir: 2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun, TCK 188 ve TCK 191. Bu üçlü birlikte okunduğunda, hem “ekim” hem de elde edilen esrarın “kullanımı” ve “satışı” hukuken çerçevelenmiş olur.

2313 sayılı Uyuşturucu Maddelerin Murakabesi Hakkında Kanun’da kenevir ekimi

2313 sayılı Kanun’un 23. maddesi, kenevir ekimiyle ilgili temel hükümleri içerir. Buna göre:

• Her ne maksatla olursa olsun izinsiz kenevir yetiştirmek yasaktır. İzinli üretim; lif, tohum, sap veya tıbbi/sağlık ürünü amaçlı ve Tarım ve Orman Bakanlığının iznine bağlıdır.
• İzin almadan kenevir eken ya da izne aykırı şekilde (fazla alanda, farklı yerde) eken kişi hakkında en az 50 gün adli para cezası öngörülür.
• Esrar elde etmek amacıyla kenevir ekimi ayrı ve daha ağır bir suçtur: 4 yıldan 12 yıla kadar hapis ve 500 günden 10.000 güne kadar adli para cezası düzenlenmiştir.
• Eğer kişi sadece kendi kullanımı için esrar elde etmek amacıyla kenevir ekiyorsa, bu kez 1 yıldan 3 yıla kadar hapis cezası öngörülür.

Madde, “ekim yapma” kavramını da geniş tanımlar: tohumun toprağa atılmasından hasada kadar olan tüm süreç bu suçun kapsamındadır.

Yargıtay kararlarında da evin bahçesinde veya tarlada kenevir yetiştiren kişilerin fiili, doğrudan 2313 m.23 kapsamında “kenevir ekme suçu” olarak nitelendirilmektedir.

TCK 188 (uyuşturucu imal ve ticaret) ile bağlantı

TCK 188, uyuşturucu veya uyarıcı maddelerin imali, ithali, ihracı ve ticaretini düzenler. Kenevirden elde edilen esrar da bu madde kapsamındaki uyuşturucu maddelerden biridir.

Evde kenevir yetiştirme dosyalarında:

• Sadece ekim fiili varsa, genellikle 2313 m.23 uygulanır.
• Ancak elde edilen esrarın satıldığı, başkalarına verildiği, paketlendiği, tartıldığı gibi ticarete işaret eden deliller varsa, bu kez TCK 188’den “uyuşturucu madde ticareti” suçu da devreye girer.

Yargıtay uygulamasında, aynı olayda hem “esrar elde etmek amacıyla kenevir ekimi” (2313 m.23) hem de “uyuşturucu madde ticareti” (TCK 188) suçlarından ayrı ayrı hüküm kurulabildiği görülmektedir.

TCK 191 (kullanmak için bulundurma) ile bağlantı

TCK 191, uyuşturucu veya uyarıcı maddeyi kullanmak için satın alma, kabul etme, bulundurma ve kullanma fiillerini düzenler. Buradaki korunan hukuki değer, ticaret değil, kişisel kullanım boyutudur.

Kenevir ekimi ile TCK 191’in ilişkisi şöyle kuruluyor:

• Kişi, kenevir ekmiş ve bundan kendi kullanımı için esrar elde etmişse, ekim yönünden 2313 m.23, elde ettiği esrarı üzerinde bulundurması yönünden ise TCK 191 gündeme gelebilir.
• Ancak Yargıtay, kenevir ekimi söz konusu olduğunda, fiilin esasen özel kanun olan 2313 m.23 kapsamında değerlendirilmesi gerektiğini, TCK 191’in ise daha çok hazır haldeki esrarı kullanmak için bulundurma durumlarında uygulandığını vurgulayan kararlar vermektedir.

Özetle, Türkiye’de evde kenevir yetiştirmenin hukuki zemini; 2313 sayılı Kanun’un kenevir ekimine ilişkin özel hükümleri ile, elde edilen esrarın kullanım veya ticaret amacına göre devreye giren TCK 188 ve TCK 191 maddeleri üzerinden şekillenmektedir.

Evde kenevir yetiştirme cezası kaç yıl hapisle başlıyor?

Türkiye’de evde kenevir yetiştirme, miktar az da olsa “suç” olarak kabul ediliyor ve çoğu zaman hapis cezası tehdidi altında yürüyen bir soruşturma konusu oluyor. Cezanın kaç yıl olacağı ise, kenevirin izinli mi izinsiz mi ekildiğine, kişisel kullanım mı ticaret mi olduğuna ve dosyadaki diğer delillere göre değişiyor.

İzin almadan kenevir ekenler için öngörülen temel ceza aralığı

Kenevir ekimi, esas olarak 2313 sayılı Kanun’un 23. maddesi kapsamında düzenleniyor. Bu maddeye göre, izinsiz kenevir eken kişi hakkında:

• 1 yıldan 7 yıla kadar hapis
• Ve ayrıca adli para cezası

öngörülüyor.

Burada önemli nokta şu: Evde, balkonda, tarlada, nerede olursa olsun “izinsiz kenevir ekimi” tespit edilirse, savcılık genellikle bu madde üzerinden soruşturma başlatıyor. Bitki sayısının az olması, “sadece kendim içecektim” savunusu, cezanın alt sınırdan verilmesi veya başka bir maddeye (örneğin TCK 191) kaydırılması açısından etkili olabilir; ama suçun oluşmasını ortadan kaldırmıyor.

Hakim, somut olaya göre:

• Bitki sayısı
• Sanığın beyanı
• Daha önce sabıkası olup olmadığı
• Uyuşturucu kullanma geçmişi

gibi unsurlara bakarak, bu 1–7 yıl aralığında bir ceza belirliyor. İlk defa suç işleyen, pişmanlık gösteren kişilerde genellikle alt sınıra yakın ceza verildiği, hatta bazı dosyalarda hükmün açıklanmasının geri bırakılması veya erteleme ihtimalinin değerlendirildiği görülüyor.

Kişisel kullanım için kenevir ekmenin cezası ne kadar?

“Kişisel kullanım için ektim” savunusu, çoğu zaman TCK 191 (kullanmak için uyuşturucu bulundurma) ile 2313 sayılı Kanun’daki kenevir ekme suçu arasında bir ayrım tartışmasına yol açıyor.

Uygulamada mahkemeler genellikle şöyle bakıyor:

• Sadece birkaç kök kenevir
• Ev ortamında, açıkça kişisel tüketime yönelik düzenek
• Satışa dair hiçbir delil yoksa

bazı dosyalarda, kenevir ekme suçu yerine TCK 191 kapsamında “kullanmak için bulundurma” yönünde değerlendirme yapılabiliyor.

TCK 191’de temel ceza:

• 2 yıldan 5 yıla kadar hapis.

Ancak bu maddede, özellikle ilk defa yakalanan ve kullanıcı olduğu düşünülen kişiler için cezanın ertelenmesi, tedavi ve denetimli serbestlik gibi daha “koruyucu” mekanizmalar öne çıkıyor. Yani kişisel kullanım amaçlı kenevir eken biri, bazı durumlarda:

• Ya hiç hapse girmeden
• Ya da cezası ertelenip denetimli serbestlik altında

süreci tamamlayabiliyor. Fakat bu, otomatik bir hak değil; dosyanın tüm delilleri ve kişinin geçmişi dikkate alınarak kararlaştırılıyor.

Ticari amaç şüphesi olursa ceza nasıl değişiyor?

Eğer savcılık ve mahkeme, evde kenevir yetiştirmenin ticari amaçla yapıldığı kanaatine varırsa, tablo tamamen değişiyor. Bu durumda dosya, TCK 188 (uyuşturucu madde imal ve ticareti) kapsamına kayabiliyor.

TCK 188’e göre:

• Esrar gibi uyuşturucu maddelerin imal ve ticareti için temel ceza 10 yıldan az olmamak üzere hapis ve oldukça yüksek adli para cezası.

Ticari amaç şüphesi genellikle şu delillerle güçleniyor:

• Çok sayıda kenevir bitkisi
• Profesyonel yetiştirme düzenekleri (özel ışık, havalandırma, gübreleme sistemi vb.)
• Paketleme malzemeleri, hassas terazi
• Satışa işaret eden mesajlar, para trafiği, müşteri listeleri

Bu tür emareler varsa, mahkeme “sadece ekme” veya “kullanmak için bulundurma” demek yerine, uyuşturucu imal ve ticareti suçunu uygulayabiliyor. Bu da cezanın bir anda 10 yıl ve üzerine çıkmasına yol açabiliyor.

Özetle:

• İzinsiz kenevir ekme: 1–7 yıl hapis (2313)
• Kullanmak için bulundurmaya kayarsa: 2–5 yıl hapis, ama erteleme / denetimli serbestlik ihtimali yüksek (TCK 191)
• Ticaret/imal olarak değerlendirilirse: 10 yıl ve üzeri hapis (TCK 188)

Bu nedenle, evde kenevir yetiştirme dosyalarında suçun hangi maddeye göre nitelendirildiği, cezanın seviyesi açısından belirleyici hale geliyor.

Evde kenevir yetiştirme ile uyuşturucu ticareti suçu nasıl ayrılıyor?

Evde kenevir yetiştirme ile uyuşturucu ticareti suçu arasındaki ayrım, tek bir kritere bakılarak yapılmıyor. Mahkemeler özellikle üç şeye odaklanıyor: bitki sayısı ve elde edilebilecek esrar miktarı, kullanım amacı (kişisel mi, ticari mi) ve satışa yönelik somut deliller.

Ayrıca kenevir hâlâ saksıda, toprakta dikili ise ağırlıkla 2313 sayılı Kanun’daki “kenevir ekme” suçu gündeme geliyor. Bitki sökülüp kurutulmuş, esrar haline getirilmişse buna ek olarak TCK 188 (ticaret) veya TCK 191 (kullanmak için bulundurma) devreye girebiliyor. Yargıtay da bu ayrımı bu şekilde kuruyor.

Bitki sayısı, miktar ve kişisel kullanım sınırı nasıl yorumlanıyor?

Kanunlarda “şu kadar kök kenevir kişisel kullanımdır” diye yazılı sabit bir sınır yok. Bitki sayısı ve elde edilebilecek esrar miktarı, sadece niyetin yorumlanmasında kullanılıyor.

Yargıtay uygulamasında şu noktalar öne çıkıyor:

• Az sayıda, bakımsız, evin bir köşesinde yetişen birkaç kök kenevir, çoğu zaman kişisel kullanım ihtimali ile birlikte değerlendiriliyor.
• Çok sayıda kök, düzenli sulama–aydınlatma sistemi, profesyonel yetiştirme düzenekleri varsa, bu kez ticari amaç şüpheti güçleniyor.

Ayrıca bilirkişi raporlarıyla, bu kenevirlerden yaklaşık ne kadar esrar elde edilebileceği hesaplanıyor. Elde edilebilecek miktar, bir kişinin makul süreli kişisel kullanımını çok aşıyorsa, mahkemeler bunu ticarete işaret eden bir emare olarak görebiliyor. Ancak tek başına sayı veya gramaj, otomatik olarak “ticaret” anlamına gelmiyor; her olay kendi içinde değerlendiriliyor.

Satışa yönelik deliller olduğunda ceza nasıl ağırlaşıyor?

Evde kenevir yetiştirme yanında satışa yönelik deliller bulunursa, tablo ciddi biçimde değişiyor. Örneğin:

• Paketleme için kullanılan çok sayıda küçük poşet
• Hassas terazi
• Farklı kişilerle uyuşturucu alışverişine işaret eden mesajlar, notlar
• Tanık beyanları (satın alan kişilerin ifadeleri gibi)

Bu tür deliller varsa, savcılık genellikle TCK 188 kapsamında “uyuşturucu madde ticareti” suçunu da gündeme getiriyor. TCK 188’deki cezalar, TCK 191’e göre çok daha ağır; yıllarca hapis ve yüksek adli para cezası söz konusu olabiliyor.

Bu durumda kişi, hem izinsiz kenevir ekme (2313 m.23/5) hem de uyuşturucu ticareti (TCK 188) suçlarından ayrı ayrı yargılanabiliyor; çünkü Yargıtay’a göre bu suçlar birbirinin unsuru ya da ağırlaştırıcı nedeni değil, bağımsız suçlar.

Evde hem ekili kenevir hem de kurutulmuş esrar bulunursa hangi suçlar oluşuyor?

Evde yapılan aramada hem dikili kenevir bitkileri hem de sökülmüş, kurutulmuş esrar bulunması, genelde birden fazla suçu aynı anda gündeme getiriyor:

1. İzinsiz kenevir ekme suçu

• Saksıda, bahçede, balkonda hâlâ dikili olan her kenevir için 2313 sayılı Kanun m.23/5 uygulanabiliyor.

2. Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma suçu (TCK 191)

• Ele geçen esrarın miktarı az, paketleme yok, satışa dair başka emare bulunmuyorsa, kurutulmuş esrar çoğu zaman kişisel kullanım kapsamında değerlendiriliyor. Bu durumda TCK 191 devreye giriyor.

3. Uyuşturucu madde ticareti suçu (TCK 188)

• Esrar miktarı yüksekse, çoklu paketleme, terazi, para trafiği, alıcı beyanları gibi deliller varsa, kurutulmuş esrar bu kez ticaret suçu kapsamında görülüyor. Böyle bir durumda kişi hem 2313 m.23/5’ten hem de TCK 188’den cezalandırılabiliyor.

Yargıtay, kenevir hâlâ dikiliyken sadece 2313 kapsamındaki suçun oluştuğunu; bitki sökülüp esrar elde edildiği anda ise amacına göre ayrıca TCK 188 veya 191’in de devreye girebileceğini açıkça vurguluyor. Bu nedenle, evde hem ekili kenevir hem de esrar bulunması, çoğu dosyada birden fazla suçtan yargılama anlamına geliyor ve ceza hesabını belirgin şekilde ağırlaştırabiliyor.

Evde kenevir yetiştirirken yakalanırsam hangi suçlardan yargılanırım?

Evde, saksıda ya da bahçede izinsiz kenevir yetiştirirken yakalanan kişi, temel olarak 2313 sayılı Kanun’a göre “kenevir ekme suçu”ndan yargılanır. Ancak olayın şekline göre buna TCK 188 (uyuşturucu ticareti) veya TCK 191 (kullanmak için bulundurma) da eklenebilir. Yani tek bir fiil, şartlara göre birden fazla suç başlığını gündeme getirebilir.

Sadece ekili kenevir varken yakalanma durumu

Evde ya da bahçede sadece ekili kenevir bitkisi bulunuyorsa, ortada henüz toplanmış esrar yoksa, savcılık genelde önce 2313 sayılı Kanun m.3 ve m.23 kapsamındaki “kenevir ekme” suçunu esas alır. Bu suç, münhasıran esrar elde etmek amacıyla kenevir ekilmesini ve izinsiz kenevir yetiştirilmesini kapsar.

Bu durumda mahkeme, bitki sayısı, ekim alanı, kullanılan düzenekler ve sanığın beyanına bakarak:

• Sadece izinsiz kenevir ekme mi var,
• Yoksa ileride ticari amaçlı esrar üretme niyeti mi var,

bunu değerlendirmeye çalışır. Ancak henüz hasat edilmemiş, kurutulmuş esrar ele geçmemişse, çoğu dosyada yalnızca kenevir ekme suçu üzerinden hüküm kurulması daha sık görülür.

Kenevir sökülmüş veya kurutulmuşsa ortaya çıkan ek suçlar

Eğer kolluk geldiğinde:

• Kenevirler sökülmüş, kurutulmuş,
• Evde poşetler içinde kullanıma hazır esrar bulunmuşsa,

bu kez tablo değişir. Artık sadece “ekme” değil, elde edilen uyuşturucu maddeyi bulundurma veya ticaret ihtimali de gündemdedir.

Bu durumda savcılık genellikle:

• Kenevir ekme suçu (2313 m.3, m.23),
• Yanında bulunan esrarın miktarı ve delillere göre
• TCK 191: Kullanmak için uyuşturucu madde bulundurma, veya
• TCK 188: Uyuşturucu madde ticareti / ticaret amaçlı bulundurma

suçlarından da iddianame düzenleyebilir. Yargıtay, ekili kenevir yanında kilo düzeyinde esrar ele geçen dosyalarda, çoğu kez hem kenevir ekme hem de TCK 188 kapsamında ticaret suçunun birlikte oluştuğunu kabul etmektedir.

Aynı fiilden hem kenevir ekme hem de uyuşturucu bulundurma/ticaret cezası verilebilir mi?

Burada kritik nokta “içtima”, yani suçların birbiriyle ilişkisi. Uygulamada özetle şu ayrım yapılıyor:

• Süreç ekimden hasada kadar ise, bu kısım “kenevir ekme suçu” olarak kabul ediliyor.
• Hasat sonrası elde edilen esrarın akıbeti ise ayrı değerlendiriliyor:
• Sadece kendi kullanımına yetecek makul miktarda esrar ve satışa dair delil yoksa, çoğu zaman TCK 191 (kullanmak için bulundurma) gündeme geliyor.
• Miktar çok yüksekse, paketleme, hassas terazi, para trafiği, müşteri yazışmaları gibi deliller varsa, bu kez TCK 188 (uyuşturucu ticareti) devreye giriyor ve Yargıtay, kenevir ekme + ticaret suçlarının gerçek içtima ile ayrı ayrı cezalandırılabileceğini açıkça kabul ediyor.

Buna karşılık, bazen savunma tarafı “aynı fiilden iki kez ceza verilemez” itirazı yapıyor. Ancak yargı içtihadı, ekim süreci ile hasat sonrası ticari faaliyetleri farklı fiiller olarak gördüğü için, şartları oluştuğunda:

• Kenevir ekme suçu için ayrı,
• Uyuşturucu ticareti veya kullanmak için bulundurma için ayrı

ceza verilmesini mümkün kabul ediyor. Özetle, evde kenevir yetiştirirken yakalanan bir kişi, olayın ayrıntılarına göre tek bir suçtan da, birden fazla uyuşturucu suçundan da yargılanabilir. Bu nedenle dosyanın başından itibaren hukuki nitelendirmenin doğru yapılması, ceza miktarı açısından hayati önem taşır.

Evde aynı evde yaşayan herkes sorumlu olur mu?

Evde kenevir yetiştirme suçu bakımından, aynı adreste yaşayan herkes otomatik olarak “suç ortağı” sayılmaz. Ceza hukuku, bireysel sorumluluk esasına dayanır. Yani mahkeme, her bir kişi için ayrı ayrı “bilgisi var mıydı, rızası var mıydı, fiile katkısı oldu mu?” sorularına bakar.

Savcılık çoğu zaman evde yaşayan herkesi şüpheli olarak dosyaya dahil edebilir. Ancak mahkeme aşamasında, delillerle desteklenmeyen, sadece “aynı evde oturuyor” gerekçesiyle ceza verilmesi hukuken doğru görülmez. Bu yüzden, kimin gerçekten sorumlu olduğunun tespiti için bazı somut kriterler önem kazanır.

Bitkinin bulunduğu oda, bakımını yapan kişi gibi kriterler

Evde kenevir yetiştirme olaylarında, bitkinin nerede bulunduğu ve kim tarafından bakıldığı en kritik noktalardandır. Uygulamada şu hususlar özellikle dikkate alınır:

• Kenevir bitkisi kilitli bir odada mı, yoksa herkesin girip çıktığı ortak alanda mı?
• O odanın fiilen kullanıcısı kim? Örneğin sadece bir kişinin yatak odası ya da çalışma odası mı?
• Sulama, gübreleme, ışık sistemi, havalandırma gibi bakım işlemlerini kim yapıyor?
• Bitkinin bulunduğu alanda o kişiye ait kişisel eşyalar, notlar, yetiştirme ekipmanları var mı?
• Diğer aile bireylerinin bitkiden haberdar olduğuna dair bir işaret, mesaj, konuşma kaydı, itiraf var mı?

Örneğin, kenevir sadece bir kişinin odasında, kapısı genelde kilitli, bakımını da o kişi yapıyorsa, sorumluluk büyük ölçüde o kişide toplanır. Diğer aile bireyleri, bitkiden haberdar olmadıklarını makul şekilde açıklayabiliyorsa, haklarında beraat kararı verilebilmesi mümkündür.

Buna karşılık, salon gibi ortak bir alanda, herkesin görebileceği şekilde saksıda kenevir yetiştiriliyorsa, “evde yaşayan diğer yetişkinlerin hiç fark etmemesi” mahkeme gözünde inandırıcı bulunmayabilir. Bu durumda, özellikle bilgisi ve rızası olduğu anlaşılan kişiler hakkında da sorumluluk gündeme gelebilir.

Çocuklar ve ergenler açısından ise, yaş, algılama yeteneği ve fiilin anlamını kavrayıp kavramadıkları ayrıca değerlendirilir. Küçük yaştaki çocukların sırf aynı evde yaşadığı için cezai sorumluluğu olmaz.

Ev sahibi–kiracı farkı, aile bireylerinin sorumluluğu

Evde kenevir yetiştirme olaylarında ev sahibi olmak tek başına suçlu sayılmak için yeterli değildir. Önemli olan, ev sahibinin:

• Kenevir ekildiğini bilip bilmediği,
• Buna rağmen müdahale etmeyip rıza gösterip göstermediği,
• Hatta bazen bizzat teşvik edip etmediğidir.

Kiracı, evi fiilen kullanan ve kenevir yetiştiren kişi ise, normalde asıl sorumluluk kiracıdadır. Ev sahibi başka şehirde yaşıyor, eve girip çıkmıyor ve ekimden haberdar değilse, sırf tapu sahibi olduğu için cezalandırılması beklenmez.

Aile içinde ise durum daha hassastır. Örneğin:

• Eşlerden biri gizlice kenevir yetiştiriyorsa, diğer eşin gerçekten haberi yoksa ve bu savunma dosyadaki delillerle çelişmiyorsa, otomatik olarak sorumlu tutulmaması gerekir.
• Ancak eş, anne-baba veya yetişkin kardeş, bitkiyi görüp ses çıkarmıyor, hatta zaman zaman bakımına yardım ediyorsa, bu kişiler de suça iştirak kapsamında değerlendirilebilir.
• Evde birlikte yaşayan ama fiilen o odayı kullanmayan, bitkiyi görmeyen, evde çok az zaman geçiren aile bireyleri için ise, somut delil olmadan sadece “aynı adreste ikamet” gerekçesiyle ceza verilmesi hukuken tartışmalıdır.

Sonuç olarak, evde kenevir yetiştirme suçunda herkes için tek tek bilgi, rıza ve fiili katkı aranır. Aynı evde yaşamak, tek başına mahkûmiyet için yeterli değildir; ama özellikle ortak alanlarda, uzun süredir devam eden bir ekim varsa, “habersizlik” iddiasının ikna edici şekilde ortaya konması gerekir. Bu noktada, her bir aile bireyinin kendi rolünü ve bilgisini net anlatması, hukuki sorumluluğun sınırını belirlemede belirleyici olur.

Evde kenevir yetiştirme davasında mahkeme neleri inceliyor?

Evde kenevir yetiştirme davasında mahkeme, sadece “evde saksıda bitki var mı yok mu” sorusuna bakmaz. Bitkinin durumu, miktarı, sanığın beyanı, teknik raporlar ve diğer deliller birlikte değerlendirilir. Amaç, fiilin kenevir ekme suçu mu, kullanmak için bulundurma mı, yoksa uyuşturucu ticareti mi olduğuna karar vermektir.

Hakim, dosyaya gelen polis tutanaklarını, kriminal inceleme raporlarını, tanık ifadelerini ve sanığın savunmasını bir bütün olarak ele alır. Aynı olay, delillerin niteliğine göre çok farklı hukuki sonuca bağlanabilir; bu yüzden ayrıntılar önemlidir.

Kenevir kökleri, hasat artıkları ve teknik inceleme raporları

Evde kenevir yetiştirme davasında en kritik delillerden biri bitkinin kendisi ve ona ait kalıntılardır. Arama sırasında:

• Saksıda veya bahçede ekili kenevir bitkileri
• Sökülmüş kökler
• Kurumuş dallar, yaprak artıkları
• Çöpe atılmış hasat kalıntıları

gibi bulgular tespit edilir ve tutanağa geçirilir.

Bu materyaller, genellikle kriminal laboratuvara gönderilir. Burada:

• Bitkinin gerçekten kenevir olup olmadığı,
• İçerdiği THC oranı,
• Kullanıma elverişli kısımlarının net ağırlığı

gibi teknik tespitler yapılır ve raporlanır. Bu rapor, hem 2313 sayılı Kanun’daki kenevir ekme suçu açısından, hem de TCK 188 ve 191 kapsamındaki uyuşturucu miktarı bakımından belirleyicidir.

Hasat artıkları ve kök sayısı, çoğu zaman “daha önce kaç kez ekim yapıldığı” ve “ne kadar ürün elde edildiği” konusunda mahkemeye fikir verir. Örneğin, evde sadece birkaç küçük fide yerine, çok sayıda kök ve eski hasat izleri bulunması, süreklilik arz eden ekim yapıldığı yönünde yorumlanabilir.

Teknik raporlar ayrıca, ele geçen kurutulmuş maddenin esrar olup olmadığını, net ağırlığını ve kullanım sayısını da ortaya koyar. Bu da “kişisel kullanım sınırı mı, yoksa ticarete elverişli miktar mı” tartışmasında önemli bir ölçüttür.

Sanığın beyanı, uyuşturucu kullanma geçmişi ve diğer deliller

Mahkeme, sadece teknik rapora değil, sanığın kişisel durumuna ve dosyadaki diğer delillere de bakar. Özellikle:

• Sanığın olay anındaki ve duruşmadaki beyanları
• Daha önce uyuşturucu kullanma veya bulundurma nedeniyle işlem görüp görmediği
• Üzerinde ya da evde kullanım aparatı (sarılmış sigara, bong, pipo, öğütücü vb.) bulunup bulunmadığı
• Evde terazi, çok sayıda küçük poşet, para trafiği notları gibi satışa işaret eden unsurların varlığı
• Telefon kayıtları, mesajlar, sosyal medya yazışmaları gibi iletişim delilleri

suçun niteliğinin belirlenmesinde etkili olur.

Sanığın “keneviri sadece kendim için ektim, satmadım” şeklindeki savunması, tek başına yeterli görülmez. Bu beyan, uyuşturucu kullanma geçmişi, sağlık raporları, idrar tahlilleri, evde bulunan kullanım izleri ve miktarla birlikte değerlendirilir. Örneğin, sanığın düzenli kullanıcı olduğuna dair bulgular ve kişisel kullanıma makul sayılabilecek miktar varsa, mahkeme olayı daha çok kullanmak için bulundurma ve kenevir ekme çerçevesinde ele alabilir.

Buna karşılık, sanığın hiç kullanıcı olduğuna dair iz yoksa, evde yüksek miktarda kurutulmuş esrar, hassas terazi ve paketleme malzemeleri bulunuyorsa, bu kez ticaret kastı yönünde değerlendirme yapılabilir.

Sonuç olarak, evde kenevir yetiştirme davasında mahkeme; bitki ve kalıntıların teknik incelemesini, sanığın anlatımını, geçmiş kayıtlarını ve diğer tüm delilleri birlikte tartarak, hangi suçun oluştuğuna ve cezanın ne olacağına karar verir. Bu nedenle, hem soruşturma aşamasındaki ifadeler hem de yargılama sürecinde sunulan deliller büyük önem taşır.

Evde kenevir yetiştiren biri için olası süreç: gözaltıdan davaya

Evde kenevir yetiştirirken yakalanan bir kişi için süreç, genelde arama ile başlar, gözaltı ve ifade ile devam eder, ardından savcılık soruşturması ve gerekiyorsa dava aşamasına geçer. Aşağıda bu süreci, Türkiye’de uygulanan genel pratik üzerinden sade bir dille özetleyelim.

Arama, el koyma ve gözaltı aşaması

Çoğu dosyada süreç, ihbar, komşu şikayeti, koku, elektrik tüketimi gibi emareler üzerine başlatılan bir soruşturma ile ilerler.

• Arama: Evde kenevir yetiştirme şüphesi varsa, kural olarak hakim kararıyla, acil hallerde savcı talimatıyla evde arama yapılır. Arama sırasında saksıda, balkonda, odada ya da dolapta bulunan kenevir bitkileri, lambalar, sulama düzenekleri, gübreler, tartı, poşet gibi materyaller tespit edilir.

• El koyma: Bulunan kenevir bitkilerine, kurutulmuş esrara ve uyuşturucu üretiminde kullanılabilecek düzeneklere el konur. Bitkiler genelde kökleriyle birlikte sökülür, numune alınır ve kriminal incelemeye gönderilir.

• Gözaltı: Evde bulunan ve bitkilerle bağlantısı olduğu düşünülen kişi veya kişiler, savcılık talimatıyla gözaltına alınabilir. Gözaltı süresinde ifade alınır, olayın “kullanım”, “ekim” ya da “ticaret” amaçlı olup olmadığı araştırılır.

Bu aşamada kişi, susma hakkına sahiptir ve avukat talep edebilir. İfade, sonraki süreci ciddi biçimde etkileyebildiği için bu hakların bilinmesi önemlidir.

Soruşturma sırasında tutuklama ihtimali

Gözaltı sonrası kişi savcılığa, ardından sulh ceza hakimliğine çıkarılabilir. Burada iki temel ihtimal vardır:

• Adli kontrol veya serbest bırakma: Bitki sayısı azsa, ticaret emaresi yoksa, kişinin sabıkası bulunmuyorsa çoğu dosyada adli kontrol (imza, yurt dışına çıkış yasağı vb.) ile serbest bırakılma sık görülür.

• Tutuklama: Kenevir sayısı çok fazlaysa, evde satışa işaret eden deliller (tartı, paketleme, para, müşteri yazışmaları vb.) varsa veya kişinin daha önce uyuşturucu suçlarından kaydı bulunuyorsa, tutuklama talep edilebilir. Hakim, delil durumu, kaçma şüphesi ve suçun niteliğine bakarak tutuklama ya da adli kontrol kararı verir. Özellikle TCK 188 kapsamında “uyuşturucu ticareti” şüphesi varsa tutuklama ihtimali belirgin şekilde artar.

Yargılama sonunda hapis cezası, erteleme veya denetimli serbestlik ihtimali

Savcılık, toplanan delillere göre iddianame düzenler ve dosya mahkemeye gider. Mahkeme, kenevir ekiminin sadece ekme, kullanmak için bulundurma ya da ticaret kapsamında olup olmadığına karar verir. Sonuçta:

• Hapis cezası: İzin almadan kenevir ekimi, kullanmak için bulundurma veya ticaret suçlarından biri sabit görülürse hapis cezası verilebilir. Ceza miktarı; bitki sayısı, ele geçen esrar miktarı, ticaret emaresi, sanığın sabıkası ve yargılama sürecindeki tutumuna göre değişir.

• Cezanın ertelenmesi: Özellikle ilk defa suç işleyen, sabıkasız, pişmanlık gösteren ve cezası belirli bir sınırın altında kalan kişiler için hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB) veya cezanın ertelenmesi gündeme gelebilir. Bu durumda kişi, belirli bir denetim süresini suç işlemeden geçirirse ceza infaz edilmez.

• Denetimli serbestlik ve tedavi: Dosya, daha çok kullanıcı profiline işaret ediyorsa, mahkeme tedavi ve denetimli serbestlik tedbirlerine yönelebilir. Kişi, belirlenen süre boyunca denetim altında tutulur, gerekirse tedavi programına katılır. Kurallara uyulursa hapis cezası infaz edilmeden süreç tamamlanabilir.

Sonuç olarak, evde kenevir yetiştirme dosyalarında süreç; ilk andaki delil durumu, kişinin geçmişi ve ifadesiyle birlikte değerlendirilir. Aynı fiil, bazen sadece “ekim” ve “kullanım” düzeyinde kalırken, bazen de “ticaret” olarak nitelendirilip çok daha ağır sonuçlara yol açabilir. Bu nedenle soruşturmanın en başından itibaren hukuki destek almak, sürecin seyrini doğrudan etkileyebilir.

Sabıka kaydı, erteleme ve denetimli serbestlik açısından evde kenevir yetiştirme

Evde kenevir yetiştirme suçu, çoğu zaman ilk kez suça karışan, daha önce sabıkası olmayan kişilerde bile ciddi sonuçlar doğurabiliyor. Hükmün açıklanmasının geri bırakılması (HAGB), cezanın ertelenmesi, denetimli serbestlik ve tedavi gibi kurumlar ise bu noktada devreye giren, hapis cezasının fiilen çekilmesini önleyebilen önemli mekanizmalar. Ancak bunların hiçbiri otomatik değil; somut olaya, suçun niteliğine ve kişinin geçmişine göre mahkeme tarafından takdir ediliyor.

İlk defa yakalananlar için cezanın ertelenmesi mümkün mü?

Evde kenevir yetiştirme, çoğunlukla 2313 sayılı Kanun kapsamındaki “izinsiz kenevir ekme” suçu ya da TCK 191 kapsamındaki “kullanmak için uyuşturucu bulundurma” ile birlikte değerlendiriliyor. İlk defa yakalanan, sabıkası olmayan ve ticaret kastı bulunmayan kişiler açısından:

• HAGB (hükmün açıklanmasının geri bırakılması): Eğer mahkeme sonuçta 2 yıl veya altında bir hapis cezası verirse ve sanığın daha önce kasıtlı bir suçtan mahkûmiyeti yoksa, HAGB uygulanabiliyor. Bu durumda hüküm 5 yıl (bazı hallerde 3 yıl) denetim süresine tabi tutuluyor; kişi bu sürede kasıtlı yeni bir suç işlemezse karar hiç verilmemiş sayılıyor ve sabıka kaydına işlenmiyor, yalnızca adli sicilin arşiv kısmında görünüyor.

• Cezanın ertelenmesi: HAGB uygulanmazsa, 2 yıl veya altında hapis cezası alan ve daha önce kasıtlı suçtan mahkûm olmayan sanıklar için cezanın ertelenmesi gündeme gelebiliyor. Ertelemede hüküm açıklanıyor, ancak cezanın infazı 1–3 yıl arasında denetim süresine bağlanıyor. Bu sürede yükümlülüklere uyulursa ceza infaz edilmiyor.

• Adli para cezasına çevirme: Özellikle bitki sayısının az, ticari amaç emaresinin zayıf olduğu dosyalarda, kısa süreli hapis cezasının adli para cezasına çevrilmesi de mümkün olabiliyor. Bu durumda sabıka kaydında mahkûmiyet görünse de fiilen hapse girilmiyor.

Sonuç olarak, ilk defa evde kenevir yetiştirirken yakalanan bir kişi için, olayın şartlarına göre hapis cezasının hiç infaz edilmemesi veya para cezasına çevrilmesi hukuken mümkün; ancak bu, mahkemenin takdirine ve dosyadaki delillere bağlı.

Denetimli serbestlik ve tedavi seçenekleri hangi hallerde gündeme gelir?

Evde kenevir yetiştirme dosyalarında, özellikle TCK 191 kapsamına giren “kullanmak için bulundurma” veya “kullanmak için kenevir ekme” değerlendirmesi yapılıyorsa, denetimli serbestlik ve tedavi seçenekleri daha çok öne çıkıyor.

• Kullanıcı olduğu düşünülen kişiler: Sanığın uyuşturucu maddeyi satmak için değil, kendi kullanımı için bulundurduğu kanaatine varılırsa, mahkeme çoğu zaman tedavi ve denetimli serbestlik tedbirlerine yöneliyor. Bu kapsamda kişi, belirli aralıklarla denetimli serbestlik müdürlüğüne imza vermek, tedaviye gitmek, psikososyal destek programlarına katılmak gibi yükümlülüklere tabi tutulabiliyor.

• TCK 191’de kovuşturmanın ertelenmesi / tedavi ve denetimli serbestlik: Kullanmak için uyuşturucu bulundurma suçunda, savcılık soruşturma aşamasında kovuşturmanın ertelenmesine ve sanığın 5 yıla kadar denetimli serbestlik tedbirine tabi tutulmasına karar verebiliyor. Kişi bu süreçte tedavi ve denetime uyarsa, dosya düşebiliyor ve mahkûmiyet kararı verilmeden süreç kapanabiliyor.

• Ceza infazında denetimli serbestlik: Mahkûmiyet kesinleşip ceza infaz aşamasına gelse bile, kısa süreli hapis cezalarında infazın son kısmının denetimli serbestlik altında geçirilmesi mümkün. Özellikle ilk suç, düşük ceza ve iyi hal durumlarında kişi cezaevinde çok kısa kalıp denetimli serbestliğe ayrılabiliyor.

Özetle, evde kenevir yetiştirme nedeniyle yakalanan bir kişi için, kullanıcı olduğunun kabul edilmesi, sabıka kaydının temiz olması ve pişmanlık göstermesi, hem cezanın ertelenmesi hem de denetimli serbestlik ve tedavi imkanlarının devreye girmesi açısından belirleyici oluyor. Bu nedenle, dosyanın doğru nitelendirilmesi ve hakların zamanında talep edilmesi büyük önem taşıyor.

Evde kenevir yetiştirme suçunda avukatla çalışmak neden önemli?

Evde kenevir yetiştirme suçu, hem özel kanun (2313 sayılı Kanun) hem de TCK 188 ve 191 ile bağlantılı olduğu için teknik ve karmaşık bir alandır. Aynı olay, savcının ve mahkemenin yorumuna göre “kenevir ekme”, “kullanmak için bulundurma” ya da “uyuşturucu ticareti” olarak nitelendirilebilir. Bu da ceza aralığını birkaç yıl ile onlarca yıl arasında değiştirebilir.

Bu nedenle, daha soruşturma aşamasında bir ceza avukatı ile çalışmak, hem ifadenin doğru verilmesi hem de delillerin hukuka uygun toplanıp toplanmadığının denetlenmesi açısından kritik olur. Arama kararı, el koyma işlemi, tartım ve numune alma, laboratuvar raporları gibi teknik ayrıntılarda yapılacak bir hata, bazen davanın seyrini tamamen değiştirebilir. Avukat, bu noktaları takip ederek hukuka aykırı işlemlere itiraz edebilir.

Ayrıca evde kenevir yetiştirme dosyalarında, sanığın uyuşturucu kullanma geçmişi, bitki sayısı, kurutulmuş madde miktarı, paketleme şekli, telefon yazışmaları gibi pek çok veri birlikte değerlendirilir. Bunların her biri, suçun vasfını ve ceza miktarını etkileyebilir. Avukat, bu verilerin aleyhe değil, lehe yorumlanması için hukuki argüman geliştirir.

Suç vasfının (ekme, kullanma, ticaret) doğru belirlenmesinin önemi

Aynı fiil, yanlış nitelendirme nedeniyle çok daha ağır bir suç gibi görülebilir. Örneğin:

• Sadece birkaç kök kenevir ve kişisel kullanım düzeyine yakın esrar varken, dosyanın “uyuşturucu ticareti” olarak yürütülmesi, TCK 188 kapsamında çok yüksek hapis cezalarına yol açabilir.
• Oysa olayın niteliği doğru ortaya konursa, 2313 sayılı Kanun’a göre “izinsiz kenevir ekme” veya TCK 191 kapsamında “kullanmak için bulundurma” çerçevesinde, daha düşük ceza ya da tedavi/denetimli serbestlik imkânı gündeme gelebilir.

Suç vasfı;

• Bitki sayısı ve ekim düzeni,
• Ele geçen kurutulmuş maddenin miktarı,
• Satışa işaret eden deliller (poşetleme, hassas terazi, para trafiği, mesajlar),
• Sanığın beyanı ve kullanım alışkanlığı gibi unsurlarla belirlenir.

Avukat, bu unsurların dosyada nasıl göründüğünü analiz eder, savcılık ve mahkeme önünde “ticaret kastı yok, kişisel kullanım sınırında” ya da “sadece ekme suçu kapsamında değerlendirilmelidir” şeklinde hukuki savunma yapar. Bu ayrım, hem cezanın alt ve üst sınırını hem de erteleme, hükmün açıklanmasının geri bırakılması ve denetimli serbestlik ihtimalini doğrudan etkiler.

Ceza miktarını etkileyen hafifletici ve ağırlaştırıcı hallerin anlatılması

Evde kenevir yetiştirme davasında ceza belirlenirken, sadece bitki sayısı değil, pek çok kişisel ve olaya özgü unsur dikkate alınır. Avukat, mahkemenin önüne şu hafifletici noktaları sistemli biçimde koyabilir:

• Sanığın sabıkasız olması,
• Olayı inkâr etmeyip pişmanlık göstermesi,
• Uyuşturucu bağımlılığı veya tedavi görme isteği,
• Bitkilerin tamamen kişisel kullanım amacıyla ekildiğine dair emareler,
• Aile ve sosyal durum, eğitim, iş durumu gibi kişisel haller.

Bunlar doğru anlatıldığında, mahkeme alt sınıra yakın ceza verebilir, hatta şartları varsa erteleme veya denetimli serbestlik uygulayabilir.

Diğer yandan bazı durumlar cezayı ağırlaştırabilir:

• Çok sayıda bitki ekimi,
• Satışa yönelik açık deliller,
• Suçun örgütlü şekilde işlenmesi,
• Okul, yurt gibi hassas alanlara yakın yerlerde uyuşturucu faaliyeti,
• Tekrar eden eylemler veya sabıka geçmişi.

Avukat, bu ağırlaştırıcı hallerin gerçekten oluşup oluşmadığını sorgular; abartılı veya dayanaksız değerlendirmelere itiraz eder. Böylece hem suçun doğru vasıflandırılması hem de cezanın makul ve orantılı belirlenmesi için sanığın yanında hukuki bir “denge unsuru” olarak yer alır. Bu da evde kenevir yetiştirme suçunda sonuç açısından çoğu zaman belirleyici olabilir.